Η νέα ταυτότητα του εκπαιδευτικού

Η νέα ταυτότητα του εκπαιδευτικού δεν είναι δώρο εξ’ ουρανού ,δεν κατοικεί σε κάποιον άλλο πλανήτη κι ούτε μπορεί να μετατεθεί σε κάποιο μακρινό μέλλον. Κατοικεί στη γη και χτίζεται στο εδώ και τώρα.
Χτίζεται ήδη από σημαντικούς παιδαγωγούς μέσα κι έξω από το χώρο της εκπαίδευσης που φωτίζουν με ιδέες και εφαρμογές άγνωστες περιοχές γύρω από την κριτική και τη βιωματική μάθηση. Υπάρχει σήμερα παγκοσμίως ένα τεράστιο απόθεμα γνώσεων και εφαρμογών γύρω από τα θέματα της εκπαίδευσης που συνεχώς εμπλουτίζεται σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας ή της κάθε τοπικής κοινότητας, ανανεώνεται από νέες πρωτοπόρες εφαρμογές και που διαρκώς αναζητά αποδέκτες και πρόθυμους συνομιλητές.
Ο Βραζιλιάνος εμψυχωτής , και δημιουργός του κοινωνικού θεάτρου (ΘΕΑΤΡΟ FORUM) ,Αουγκούστο Μποάλ στο έργο του «το Θέατρο των Καταπιεσμένων» δείχνει πώς παιδαγωγικές μέθοδοι και θεατρικές τεχνικές μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία ενεργών πολιτών. Περνά από τη διαπίστωση της ασθένειας της παθητικότητας στην αντιμετώπισή της.
«Αν είσαι παρατηρητής του εαυτού σου εδώ και τώρα, στο παρόν, μπορείς να αναλύσεις το παρελθόν σου προκειμένου να επινοήσεις το μέλλον σου. Σήμερα, εδώ, στο παρόν, προσπαθείς να αναλύσεις το παρελθόν, τι έκανες, ποιους δρόμους έχεις πάρει, ποιους στόχους έχεις επιτύχει και προς τα πού θέλεις να βαδίσεις στο μέλλον. Το να προετοιμάζεσαι για το μέλλον σημαίνει ότι είσαι καλύτερα εξοπλισμένος για να συνειδητοποιήσεις τι θέλεις. Η ζωή είναι μια έκπληξη, η δημιουργία μιας νέας πραγματικότητας κάθε στιγμή. Απλώς πρέπει να είσαι έτοιμος να πεις "θέλω να κάνω αυτό και θα προσπαθήσω να το κάνω" Το ζήτημα δεν είναι να βρεις μια λύση για το κάθε πρόβλημα αλλά να αναπτύξεις την ικανότητα του να βρίσκεις καινούργιες πιθανότητες συνεχώς. Ακόμη και στο Θέατρο των Καταπιεσμένων που κάνουμε ποτέ δεν προσπαθούμε να πούμε ποια είναι η καλύτερη λύση, προσπαθούμε να ερεθίσουμε τον καθένα να σκεφθεί πιθανές λύσεις. Αυτό είναι που θέλουμε να επιτύχουμε».

Και ο Φρέιρε προσθέτει «Η προβληματίζουσα εκπαίδευση στηρίζεται πάνω στη δημιουργικότητα και δυναμώνει την αληθινή σκέψη και δράση πάνω στην πραγματικότητα. Έτσι ανταποκρίνεται στον προορισμό των ανθρώπων , ως όντων που τότε μόνο είναι αυθεντικά, όταν επιδίδονται στην έρευνα και τη δημιουργική αλλαγή»

Η νέα ταυτότητα του εκπαιδευτικού χτίζεται επίσης ήδη από συναδέλφους του διπλανού γραφείου ή του διπλανού σχολείου που βλέπουν τον εαυτό τους πρώτα απ’ όλα ενεργό πολίτη και συνεχώς μαθητευόμενο παιδαγωγό και επιστήμονα. Που κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες κι αφιερώνοντας κόπο, χρόνο και χρήμα για την συνεχή επιμόρφωσή τους κατάφεραν να δημιουργήσουν νησίδες δημιουργικότητας και καλών πρακτικών στο χώρο της εκπαίδευσης. Με δημιουργικές παρεμβάσεις στο αναλυτικό πρόγραμμα ,αλλά και με εκπόνηση προγραμμάτων και δράσεων που το ξεπερνούν και που διέπονται από τις παρακάτω αρχές
1. Εγκαταλείπεται ο παθητικός τρόπος μάθησης, αλλά και όλες οι τεχνοκρατικού τύπου σύγχρονες συνταγές που βασίζονται στις αρχές της ανταγωνιστικότητας ,της αποτελεσματικότητας ή της ορθολογικής διαχείρισης, βλέπε χειραγώγησης, των ανθρώπινων προσδοκιών. Αντιθέτως προωθούνται μοντέλα μάθησης που στηρίζονται στον κριτικό και ενεργό μαθητή -πολίτη που αναζητά μαζί με το δάσκαλο την αλήθεια, αποκτά την ικανότητα να συζητά, να λαμβάνει αποφάσεις και να αναλαμβάνει ευθύνες, να παρεμβαίνει στην πραγματικότητα . Σε ένα μαθητή που χαίρεται να μαθαίνει μέσα από τα πράγματα που ανακαλύπτει.
2. Ο Εκπαιδευτικός αναλαμβάνει ρόλο συνεργάτη και κυρίως εμψυχωτή των μαθητών του. Παρέχει ίσες ευκαιρίες πέρα από κοινωνικές, οικονομικές, ταξικές διαφοροποιήσεις .Αξιοποιεί τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες των μαθητών του και προτείνει θέματα που βρίσκονται κοντά στους προβληματισμούς τους ή στα προβλήματα της τοπικής κοινωνίας. Χρησιμοποιεί ποικιλία βιωματικών –ομαδοσυνεργατικών μεθόδων προσέγγισης που τους βοηθούν στο να εκφραστούν όχι μόνο λεκτικά-λογικά αλλά και συναισθηματικά, σωματικά , να δουν το κάθε θέμα από διάφορες οπτικές γωνίες και σύμφωνα με τις πολλαπλές συνδέσεις του,(κριτική στάση απέναντι στην πραγματικότητα, συστημική-ολιστική προσέγγιση) να αποστασιοποιηθούν από φόβους και προκαταλήψεις, να ανακαλύψουν κοινά σημεία με τον άλλο ή με το διαφορετικό (να αποκτήσουν ενσυναίσθηση) και τελικά να ανακατασκευάσουν την ταυτότητά τους και να περάσουν από το «εγώ» στο «εμείς». Τεράστιο ρόλο στην παραπάνω διαδικασία έχει αποδειχτεί μετά από μακροχρόνιες έρευνες και εφαρμογές ότι παίζουν οι μέθοδοι που σχετίζονται με τις τέχνες –θέατρο, χορός, μουσική, ζωγραφική, κινηματογράφος στις διάφορες ποικιλίες και εκφάνσεις τους. Αποδεικνύονται ως η κατ’ εξοχήν κοινή μας γλώσσα που ξεπερνά κάθε είδους σύνορα και κατηγοριοποιήσεις ,αλλά και ως ο πιο γνήσιος τρόπος για να εκφραστούμε και να επικοινωνήσουμε.
Ο εκπαιδευτικός αντιτίθεται στην έννοια του ελέγχου από ειδικούς (θετικιστικό- ποσοτικό μοντέλο) και φροντίζει να αξιολογεί τα αποτελέσματα των δράσεων με διαδικασίες στις οποίες συμμετέχουν όλα τα μέλη της ομάδας (εσωτερική αξιολόγηση, αυτοαξιολόγηση) και με σκοπό τη βελτίωση όλων των σταδίων και των επιπέδων της δράσης. Χρησιμοποιεί δείκτες όπως:
η επιτυχής σύνδεση ανάμεσα σε αρχές και μεθόδους
-Η βελτίωση των διδακτικών μεθόδων από παιδαγωγική και αισθητική άποψη και η αναβάθμιση του περιβάλλοντος μάθησης
-η ενίσχυση των σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της σχολικής Κοινότητας,
-η ικανότητα ανατροφοδότησης, διάχυσης και πολλαπλασιασμού των αποτελεσμάτων μέσω ευρύτερων συνεργασιών .
Οι παραπάνω πρακτικές σήμερα δεν κινούνται πλέον σε επίπεδο ατομικών πρωτοβουλιών. Υπάρχουν ήδη δίκτυα επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ:
-επιστημονικών σωματείων και ΜΚΟ εκπαιδευτικών που κινούνται στο χώρο της τυπικής και της μη τυπικής εκπαίδευσης
-φορέων της δημόσιας εκπαίδευσης (πανεπιστημιακοί, υπεύθυνοι πολιτιστικών ,περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ή αγωγής υγείας) αλλά και ελεύθερων επαγγελματιών (εμψυχωτές, καλλιτέχνες ,νέοι επιστήμονες ,ειδικοί στην εκπαίδευση ενηλίκων)
-δίκτυα τοπικά, διεθνή και παγκόσμια με τεράστιο εύρος και ποικιλία θεματικών (εισαγωγή των τεχνών και των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, διαπολιτισμική ,περιβαλλοντική εκπαίδευση, αγωγή υγείας, καταναλωτή ,ενεργού πολίτη ),
-έντονη παρουσία και παραγωγή σύγχρονου πολιτισμικού λόγου και έργου με τη μορφή τακτικών συναντήσεων (ημερίδες, συμπόσια, συνδιασκέψεις, φεστιβάλ) ή με τη μορφή εκδόσεων και ηλεκτρονικών φόρουμ και με τη συμμετοχή χιλιάδων εκπαιδευτικών σε αυτά.
Υπάρχει επομένως ένα πρόσφορο έδαφος για τη δημιουργία δομών επιμόρφωσης που βασίζονται στις αρχές της προβληματίζουσας εκπαίδευσης και που μπορούν εν δυνάμει να αποτελέσουν τους βασικούς φορείς και υποστηρικτές του εκπαιδευτικού έργου. Δεν πρέπει βεβαίως να υποτιμηθεί η δυνατότητα του ίδιου του ενεργού συλλόγου καθηγητών να αναλαμβάνει μικρότερης κλίμακας επιμορφωτικές πρωτοβουλίες με την καθοδήγηση έμπειρων συναδέλφων σε επίπεδο ειδικότητας ή δραστηριοτήτων και προγραμμάτων.

Η νέα ταυτότητα του εκπαιδευτικού χτίζεται μέσα από τα αιτήματα των ίδιων των συνειδητοποιημένων μαθητών του. Στη διάρκεια πολύχρονης έρευνας που έγινε μεταξύ μεγάλου μέρους μαθητών από διάφορες περιοχές της Ελλάδας με πρωτοβουλία του Συνηγόρου του Παιδιού οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να ανακαλύψουν και να εκφράσουν τις βαθύτερες επιθυμίες τους γύρω από το σχολείο που ονειρεύονται.

• Οι μέθοδοι διδασκαλίας στα σχολεία θα πρέπει να γίνουν πιο συμμετοχικές. Να ενθαρρύνονται η έρευνα, η συνεργατική μάθηση, οι ομαδικές δραστηριότητες (καλλιτεχνικές, δημιουργικές, κοινωνικές, ερευνητικές, κλπ)και ο διάλογος μέσα στην τάξη. Η λειτουργία ομάδων στα σχολεία χρειάζεται να μπει στο σχολικό πρόγραμμα, για να δίνει ενδιαφέρον και κίνητρα στους μαθητές.
• Οι καθηγητές πρέπει να εκπαιδεύονται στη διάρκεια των σπουδών τους και στη συνέχεια να επιμορφώνονται διαρκώς σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού, την διεξαγωγή διαλόγου στην τάξη και την ψυχολογία του παιδιού και του εφήβου.
• Θα πρέπει να γίνεται ποιοτική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, ως προς τις ικανότητές τους να διδάσκουν αλλά και να επικοινωνούν με παιδιά και εφήβους, τόσο πριν αναλάβουν τα καθήκοντά τους όσο και κατά την διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, έτσι ώστε να διασφαλίζονται κατά το δυνατόν η παιδαγωγική τους επάρκεια, το ενδιαφέρον τους και οι δυνατότητές τους όσον αφορά την εκπαιδευτική και παιδαγωγική πράξη. Θα πρέπει να μελετηθεί ένα σύστημα για την συμμετοχή και των μαθητών στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, με βάση κριτήρια όπως η μεταδοτικότητα, η διεξαγωγή του μαθήματος με ενδιαφέροντα τρόπο και η προσωπική επαφή τους με τους μαθητές.
• Οι μαθητές θα πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν και στην αξιολόγηση των σχολικών βιβλίων και γενικότερα του περιεχομένου της εκπαίδευσης.
• Η αξιολόγηση των μαθητών πρέπει να βασίζεται στην προσπάθεια και όχι μόνο στην απόδοσή τους. Εκτός των βαθμών χρειάζεται να καθιερωθούν περισσότερα κίνητρα για την επιβράβευση και κινητοποίηση των μαθητών.
• Ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί και άλλοι ειδικοί χρειάζεται να υποστηρίζουν τη δουλειά των εκπαιδευτικών και να μπορούν να συμβουλεύουν τους μαθητές και τους γονείς τους, όταν αυτοί το ζητούν.
• Τα σχολεία χρειάζεται να έχουν ξεκάθαρους κανόνες, που να τηρούνται από όλες τις πλευρές και να διασφαλίζουν τον αλληλοσεβασμό. Οι κανόνες αυτοί πρέπει να διαμορφώνονται μέσα από τον διάλογο ανάμεσα σε όλα τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας.
• Από την αρχή της σχολικής χρονιάς πρέπει οι μαθητές να ενημερώνονται και να συζητούν για το θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων και τους τρόπους συμμετοχής των μαθητικών συμβουλίων στη σχολική ζωή. Οι μαθητές πρέπει να καλούνται να συμμετέχουν σε αποφάσεις που αφορούν την καθημερινή λειτουργία των σχολείων, αλλά και στην αντιμετώπιση ή πρόληψη περιστατικών βίας, ρατσισμού κλπ
Οι παραπάνω προτάσεις ακριβώς επειδή βασίστηκαν σε εκτεταμένο διάλογο ,μακρόχρονη και διαρκή επεξεργασία αποτέλεσαν στην τελική τους μορφή πρόταση που κατατέθηκε από το Συνήγορο του Παιδιού πρόσφατα στο Υπουργείο Παιδείας. Το όλο διάβημα θα βρει τελικά και τη θεσμική του έκφραση .Η διαμόρφωση σχολικού κανονισμού από όλα τα μέλη μιας σχολικής κοινότητας θα εφαρμοστεί πιλοτικά και θα ξεκινήσει βέβαια από τις σχολικές εκείνες κοινότητες στις οποίες εφαρμόζονται ήδη με τη μορφή πρωτοβουλιών ή καλών πρακτικών οι αρχές του διαλόγου και της δημοκρατίας.

Σήμερα βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Πρέπει να αποφασίσουμε αν θα αξιοποιήσουμε περαιτέρω όλες τις παραπάνω δυνατότητες που, όπως βλέπουμε δεν κινούνται στη σφαίρα της φαντασίας ,αλλά λαμβάνουν ήδη σάρκα και οστά ή θα επικαλούμαστε διαρκώς τα εμπόδια και τους περιορισμούς ως άλλοθι για την εμπλοκή μας στον επόμενο φαύλο κύκλο.
Το ερώτημα δεν βρίσκεται πλέον στο τι μπορούμε να διατηρήσουμε από το σαθρό οικοδόμημα μέσα στο οποίο είμαστε ενταγμένοι ,αλλά στο πόσο γρήγορα θα απαλλαγούμε από αυτό και τα αποπνικτικά του όρια.
Αν η επιλογή μας είναι το σχολείο που επιθυμούμε κι όχι αυτό που μας έτυχε, τότε τα ερωτήματα που θα μπορούσαμε να θέσουμε είναι:

-πώς θα μπορούσαν οι νησίδες δημιουργικότητας στο χώρο της εκπαίδευσης να επικοινωνήσουν καλύτερα μεταξύ τους ; Ποιες γέφυρες θα έπρεπε να στηθούν που να τροφοδοτούν τη διαρκή συνάντηση και την ουσιαστική επικοινωνία;

-πώς θα μπορούσαν να επεκταθούν και να μετατραπούν σε εκπαιδευτικούς κοινούς τόπους, σε πατρίδες που θα στέγαζαν το σχολείο που ονειρευόμαστε;

-Πώς θα μπορούσαν να υπερνικηθούν τα εμπόδια που η ίδια η άρχουσα τάξη βάζει στην εξάπλωση ιδεών και πρακτικών που την αμφισβητούν και την ξεπερνούν;

Το όνειρο για ένα καλύτερο σχολείο έχει ανάγκη από χώρο ,εύρος και δυναμική που για να τα αποκτήσει ,θα πρέπει να αγκαλιάσει τα πιο ριζοσπαστικά στρώματα της κοινωνίας μας. Στην ουσία πρέπει να μεταφραστεί σε πολιτικό όραμα. Κι εδώ βρίσκονται οι μεγάλες ευθύνες των συνδικαλιστικών και πολιτικών οργανώσεων της Αριστεράς.
Θα θεωρήσουν μέγιστης σημασίας καθήκον τους την ανάπτυξη πρωτοβουλιών που θα βοηθούν όσους δε έχουν μάθει να μιλούν ,να αρθρώνουν το δικό τους προσωπικό λόγο; Θα θεωρήσουν ύψιστη προτεραιότητα τη στήριξη όσων θέλουν ,αλλά δεν μπορούν ,όσων πνίγονται μόνοι κι αβοήθητοι στο πέλαγος των άλυτων αντιφάσεών τους ; Θα συμβάλουν στην ανάδειξη, αναγνώριση, διάχυση των καλύτερων πρωτοβουλιών στον εκπαιδευτικό χώρο; Με λίγα λόγια θα αποτελέσουν μοχλό μιας πολιτιστικής επανάστασης που θα φέρει την πολιτική σε οργανική σύνδεση με την επιστήμη, την τέχνη, τη φιλοσοφία, τον κόσμο των ιδεών;
Στον πυρήνα μιας πολιτιστικής επανάστασης δεν μπορεί παρά να βρίσκονται όσοι την χτίζουν ήδη στο εδώ και τώρα ,όσοι ενσωματώνουν τις αξίες της στην καθημερινή τους σκέψη και δράση.
«Τα πράγματα που ονειρευόμαστε, τείνουν συνειδητά ή ασυνείδητα να εξελίσσονται στα πρότυπα της καθημερινής μας ζωής.» έλεγε ο Λουίς Μάμφορντ.
Αντιστρόφως ,αν τα πρότυπα της καθημερινής μας ζωής ελάχιστη σχέση έχουν με τα όνειρά μας ,τότε όσο επαναστατικά κι αν ηχούν τα λόγια μας ούτε να πείσουν μπορούν ούτε να ξεφύγουν από τα στενά όρια βραχυπρόθεσμων και κοντόφθαλμων διεκδικήσεων.

Δέκα επιστολές προς εκείνους που τολμούν να διδάσκουν, Paulo Freire

Διδάσκουμε, δυστυχώς, στους γόνους μας την ευπιστία και την προσαρμογή στην κουλτούρα της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης, απαιτώντας να είναι πειθήνιοι και παθητικοί.
Ο εκπαιδευτικός
α) δεν αποστηθίζει πληροφορίες για να τις μεταδώσει στους μαθητές αλλά λειτουργεί ως πληροφορημένο υποκείμενο που βρίσκεται πρόσωπο με πρόσωπο με άλλα πληροφορημένα υποκείμενα, χωρίς να κάνει διάκριση γνωστικού περιεχομένου από το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο. Καθώς οι επιστήμες δεν είναι ξεκομμένες από τη ζωή δεν περιχαρακώνεται σ’ ένα ιδιαίτερο γνωστικό αντικείμενο.
β) «φωτίζει» και διαλέγεται με τους μαθητές του, εμβαθύνοντας στα ζητήματα εξουσίας, δε σωπαίνει στην κοινωνική διαμάχη που υπάρχει έξω από το σχολείο. Εκδηλώνει την πολιτική του στάση, δεν παραμένει ουδέτερος: δείχνει σεβασμό στα αντίπαλα επιχειρήματα, τοποθετείται ξεκάθαρα απέναντι τους, παίρνει σαφή θέση σε κοινωνικά θέματα, κάνει ηθικές επιλογές και αντιστέκεται στην απανθρωποίηση της αντικειμενικής πραγματικότητας.
γ) δραστηριοποιείται γεμάτος ελπίδα για το μετασχηματισμό του κόσμου διεκδικώντας ενεργό ρόλο στην κοινωνία. Συμμετέχει σε κοινωνικοπολιτικούς αγώνες διαφόρων επιπέδων για το μετασχηματισμό της κοινωνίας (συνδικάτα, κινήματα, κ.α.)
. δ) επιτρέπει την ελευθερία που εκδηλώνουν οι μαθητές. Η συμπεριφορά του διαπνέεται από αλληλεγγύη, ελευθερία, σεβασμό της διαφοράς, ώστε όλοι να κάνουν το ίδιο.
ε) αξιοποιεί τη γνώση και τη ζωντανή εμπειρία της καθημερινότητας των μαθητών και της τοπικής κοινωνίας, ώστε το σχολείο να γίνει κέντρο της λαϊκής κουλτούρας. Προσεγγίζει τη γνώση με τα κατάλληλα εργαλεία, τεχνικές. Όταν μάθει την κουλτούρα, την κοσμοθεωρία, τους φόβους των μαθητών μιλά απλά, όχι απλοϊκά.
στ) Ένα από τα βασικότερα λάθη των εκπαιδευτικών είναι ότι έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, με αποτέλεσμα να πληγώνονται από τη συμπεριφορά των μαθητών τους. Δεν παραδέχονται ότι κάποιος μπορεί να τους αμφισβητήσει.
.Η γλώσσα δεν είναι απλά ένα μέσο επιβίωσης των λαϊκών τάξεων, αλλά μέσο αγώνα απέναντι στις μορφές της πολιτισμικής κυριαρχίας των ελίτ. Το σχολείο δεν αποτελεί μοχλό για την αλλαγή της πραγματικότητας αλλά μπορεί να συμβάλλει προς αυτήν την κατεύθυνση....
.Είναι συχνό λάθος ν’ αξιολογούμε τους μαθητές όχι για να βελτιώσουμε την πρακτική μας, αλλά για να τους τιμωρήσουμε. Δυστυχώς θέλουν να αξιολογήσουν και το δάσκαλο για να τον τιμωρήσουν κι όχι για να τον εκπαιδεύσουν. Οι δάσκαλοι δείχνουν μια παθητική συμπεριφορά. Εξοικειώνονται με τις οδηγίες των πακέτων διδασκαλίας περιορίζοντας τη δυνατότητα να δημιουργήσουν. Με το να «απαγορεύεται στους δασκάλους να υπάρχουν» διατηρείται στα σχολεία το status quo όσων ονειρεύονται να το διατηρήσουν.

.Μελετώ σημαίνει ανακαλύπτω. Αποκτώ μια πιο σαφή κατάκτηση του αντικειμένου. Αυτό απαιτεί τη χρήση εργαλείων, όπως λεξικά, εγκυκλοπαίδειες ,κ.α. Απαραίτητα βέβαια θεωρούνται το διάβασμα και η μελέτη. Αυτό το απαιτητικό καθήκον, που είναι δικαίωμα τόσο του μαθητή όσο και του δασκάλου , προϋποθέτει τη δυνατότητα πρόσβασης σε τέτοιες πηγές. Καθήκον των σχολείων είναι να κάνουν διαθέσιμα αυτά τα μέσα (βιβλιοθήκες, βολικά ωράρια, κ.α.)
.Υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στο επίπεδο του περιεχομένου ενός βιβλίου και των ικανοτήτων του αναγνώστη. Όταν η διαφορά είναι μεγάλη είναι μάταιη και η προσπάθεια κατανόησης. Είναι λάθος να διαχωρίζουμε την ανάγνωση από τη γραφή. Όσα διδάσκουμε και άρα έχουμε μελετήσει, προϋποθέτουν όχι μόνο να διαβάζουμε κείμενα, αλλά να κρατάμε σημειώσεις και παρατηρήσεις για τα βιβλία, συγγράφοντας μικρά κείμενα. Είναι στενή η σχέση της ανάγνωσης, της γραφής και της σκέψης. Όποιος δε γράφει δεν μπορεί ποτέ να γράψει, όπως και όποιος δεν κολυμπά δεν μπορεί ποτέ να κολυμπήσει.

• Απαραίτητο για τον αγώνα των δασκάλων είναι να μάθουμε για την αξιοπρέπεια και τη σπουδαιότητα της αποστολής μας. Είναι ανάγκη να είμαστε ικανοί να αγωνιζόμαστε όλο και πιο αποτελεσματικά για τα δικαιώματά μας, να νιώθουμε επαρκείς, να είμαστε σίγουροι για την πολιτική και κοινωνική σκοπιμότητα της αποστολής μας. Ο χαμηλός μισθός δεν εξαρτάται μόνο από την οικονομική κατάσταση του κράτους αλλά κυρίως από την ιεράρχηση και προτεραιότητα των δαπανών και την αντιμετώπιση των δημοσίων εξόδων. Όσο πιο νωρίς η κοινωνία αναγνωρίσει την αναγκαιότητα του επαγγέλματός μας τόσο περισσότερο θα μας υποστηρίξει. Πρέπει να διεκδικήσουμε να έχουμε λόγο ως επαγγελματίες, μέσα από αποτελεσματικά οργανωμένο πολιτικό αγώνα ( συνδικάτα, κόμματα). Αν δεν υπάρχουν χρήματα για έναν τομέα, η αιτία βρίσκεται μονάχα στην πολιτική των δαπανών. Πρέπει το επάγγελμά μας ν’ αντιμετωπιστεί με σεβασμό, ώστε η κοινωνία ν’ αρχίσει να απαιτεί από τους δασκάλους να ασκούν το καθήκον τους αποτελεσματικά. Η κοινωνία δεν μπορεί να μετασχηματιστεί χωρίς την εκπαίδευση.
• Ο αυταρχισμός οδηγεί κάποτε σε τακτικές ανυπακοής. Συχνότερα όμως σε απάθεια, υπέρμετρη υπακοή, άκριτη συμμόρφωση, έλλειψη αντίστασης στον αυταρχικό λόγο, στην παραίτηση και το φόβο της ελευθερίας. Ανεκτικότητα, απ’ την άλλη, δε σημαίνει συναίνεση στο μη ανεκτό, στη συγκάλυψη της επιθετικότητας αλλά συνύπαρξη με το διαφορετικό. Προϋποθέτει σεβασμό, πειθαρχία και ηθικές αρχές. Οι μαθητές δε θέλουν κλίμα απειθαρχίας στο σχολείο, είναι όμως απόλυτα αντίθετοι σε κάθε αυθαίρετη απόφαση. Θέλουν μια δημοκρατική σχέση αμοιβαίου σεβασμού. Η έλλειψη πειθαρχίας στην τάξη δυναμώνει το φόβο απέναντι στην ελευθερία. Ως εκπαιδευτικοί δεν μπορούμε να αποποιηθούμε την ευθύνη για το θεμελιώδες ζήτημα της δημοκρατίας. Η αναποφασιστικότητα φανερώνει έλλειψη αυτοπεποίθησης, που είναι απαραίτητη για όποιον έχει αναλάβει τη διοίκηση μιας τάξης, ενός ιδρύματος, ενός κράτους. Απαιτεί όμως επιστημονική κατάρτιση, πολιτική σαφήνεια και ηθική ακεραιότητα. Και τα δυο είδη λόγου, και το υπερβολικά ελεγχόμενο και απειθάρχητο, συμβάλλουν στη διατήρηση του status quo. Η δημοκρατία απαιτεί αγώνα. Τα δεσμά που μας εμποδίζουν να βιώσουμε τη δημοκρατία δε σπάνε από μια καθωσπρέπει υπομονή, αλλά από το λαό, που είναι κινητοποιημένος, οργανωμένος, συνειδητά κριτικός.
.Η επιθυμία είναι βασικότατη, δεν αρκεί όμως. Απαραίτητο είναι να γνωρίζουμε πώς να θέλουμε. Αυτό σημαίνει ν’ αγωνιζόμαστε πολιτικά με τακτικές κατάλληλες για τα στρατηγικά μας οράματα. Τα προοδευτικά κόμματα δεν έχουν πολλές επιλογές: ή θα αναδημιουργήσουν τον εαυτό τους μέσα από το ριζοσπαστισμό των ονείρων τους ή θα αφανιστούν.

Ταξίδι......

 Ποια είναι η διαφορά του ταξιδιώτη και του τουρίστα; Ο τουρίστας πηγαίνει σε ένα μέρος και σκέφτεται την επιστροφή του, ο ταξιδιώτης αναχωρεί και δεν ξέρει εάν και πότε θα επιστρέψει (Απόσπασμα από το “Τσάι στην Σαχάρα” του Πωλ Μπόουλς)
 Η ψυχή του ταξιδιού είναι η ελευθερία, η απόλυτη ελευθερία να σκέφτεσαι, να αισθάνεσαι και να κάνεις ό,τι θέλεις .Γουίλλιαμ Χάζλιτ (1778-1830)
 Να μιλάς ανέμελα για το λουλούδι της ίριδας: χαρά του ξένοιαστου ταξιδιού.Χαϊκού
 Ταξιδιώτης χωρίς παρατηρητικότητα είναι πουλί χωρίς φτερά .Γ.Σάνδη
 Ο σοφός περιηγείται, ο ανόητος περιπλανάται
 Καλό είναι να έχουμε ένα σκοπό στο ταξίδι μας και προς αυτόν να ταξιδεύουμε. Αλλά το ταξίδι είναι αυτό που μετράει, τελικά .Ursula K. Le Guin
 Κάνε ταξίδια. Τόλμησέ τα! Δεν υπάρχει τίποτ’ άλλο .Τέννεσι Ουίλιαμς
 Μόνο όσοι διακινδυνεύουν να πάνε πολύ μακριά, μπορούν να μάθουν πόσο μακριά μπορεί κανείς να πάει .Τ.Σ. Έλιοτ
 Διαβάζω θα πει ταξιδεύω. Όποιος περιφρονεί το διάβασμα, περιφρονεί τα ταξίδια .Κωστής Παλαμάς
 Ένα ταξίδι χιλίων χιλιομέτρων αρχίζει μ’ ένα βήμα. Κομφούκιος
 Η χαρά του να ταξιδεύεις βρίσκεται περισσότερο στην αναπόληση και λιγότερο στο παρόν, στη στιγμή που ταξιδεύεις .Γκόρις Καρλ Χάυζμανς (1848-1907)
 Κάθομαι στο σπίτι μου, ήσυχα, δίχως να κουνάω χέρια ή πόδια, κι όμως ταξιδεύω σ’ όλες τις θάλασσες, από τη μια χώρα κι από την άλλη .Ρίτσαρντ Μπάρτον (1861-1940)
 Ο άνθρωπος που φεύγει μόνος, μπορεί να ταξιδέψει σήμερα. Εκείνος, όμως, που ταξιδεύει με κάποιον άλλον, πρέπει να περιμένει μέχρις ότου ετοιμαστεί ο άλλος .Χένρυ Ντέηβιντ Θόρροου (1817-1862)
 Ο ουσιαστικός σκοπός ενός ταξιδιού δεν είναι να πας σε μια ξένη χώρα, είναι να δεις επιτέλους τη δική σου χώρα σαν να ήταν ξένη. Gilbert K. Chesteron (άγγλος δημοσιογράφος, 1874-1936)
 Ο ταξιδιώτης είναι πάντα αυτό που έχει περισσότερη αξία σε ένα ταξίδι. Andre Suares (γάλλος λογοτέχνης, 1868-1948)
 Όπως κάθε τι που αξίζει στη ζωή, ένα ωραίο ταξίδι είναι έργο τέχνης, είναι δημιουργία. Andre Suares (γάλλος λογοτέχνης, 1868-1948)
 Πρόκειται να κάνω το τελευταίο ταξίδι μου – ένα πήδημα στο σκοτάδι. Τόμας Χομπς (τα τελευταία λόγια του Τόμας Χομπς, 1588-1679)
 Σήκω παιδί μου. Όταν θα τελειώσει αυτό το ταξίδι, θα έχεις όλον τον καιρό να κοιμηθείς. Άλφρεντ Χάουζμαν (1859-1936)
 Στο κάθε ταξίδι ξέρω καλά τι θέλω ν’ αφήσω πίσω μου, αλλά όχι τι θέλω να βρω. Michel De Montaigne (γάλλος φιλόσοφος, 1533-1592)
 Τα ταξίδια καταστρέφουν τις προλήψεις .Μαρτέν
 Τα ταξίδια χρησιμεύουν για να ρυθμίζεται η φαντασία από την πραγματικότητα και, αντί να προσπαθείς να σκέφτεσαι πώς είναι τα πράγματα, να τα βλέπεις όπως είναι. Σάμιουελ Τζόνσον(1709-1784)
 Τα ταξίδια, για τους νεότερους αποτελούν μέρος της μόρφωσης. Για τους μεγαλύτερους μέρος της πείρας. Φράνσις Μπέικον (1651-1726;)
 Τα ωραιότερα μέρη της γης είναι πάντα αυτά που δεν είδες. Ασημάκης Πανσέληνος
 Το να ταξιδεύεις είναι σαν να μιλάς με ανθρώπους από άλλους αιώνες .Rene Descartes (γάλλος μαθηματικός, 1596-1650)
 Το ταξίδι είναι κάτι σαν πόρτα από όπου βγαίνεις από την πραγματικότητα για να μπεις σε ένα χώρο ανεξερεύνητο που μοιάζει με όνειρο. Guy De Maupassant (γάλλος συγγραφέας, 1850-1893)
 «Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να’ναι μακρύς ο δρόμος (…) Πάντα στο νου σου να΄χεις την Ιθάκη. Το φτάσιμο εκεί είναι ο προορισμός σου (…) Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξίδι (..) Ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν». Κ. Καβάφης (Ιθάκη)
 «Το πιο μακρύ ταξίδι μου εσύ…» [Σύγχρονο τραγούδι]

ΛΑΪΚΑ ΧΡΩΜΑΤΑ

Μια πόρτα κλείνει πίσω της τη σιωπή
Δυο μάτια ανοίγουν στο φως
ρίγος δοξαστικό διατρέχει το σώμα της μέρας
ωωω
το φτερούγισμα στις άκρες του ορίζοντα
Το ράμφος που σχίζει το κόκκινο
που χάνεται στον παφλασμό του γαλάζιου
ωωω
το σφύριγμα τ’ ανέμου στις ψαρόβαρκες
το τελευταίο σπαρτάρισμα του ψαριού στα δίχτυα
ο πρώτος στίχος του «ε για μόλα, ε για λέσα»
τα λάμδα και το μι που τα πνιξε η ριπή
τα οα και τα εα που γίναν όλα
ωωω
το πυρωμένο κίτρινο των χωραφιών του Βαν Γκογκ
βαθιές υποκλίσεις δρεπανιών και σωμάτων στο μεγαλείο του ήλιου
και τολμηρές ανατάσεις με το χέρι αντήλιο
και το βλέμμα
βέλος
στην καρδιά του φωτός
που επιστρέφει στον πυρήνα
στην πληγή
στην πηγή του
ωωω
του αναστεναγμού
που πάλλεται
στις μαβιές ανταύγειες του δειλινού
στις αυλές που ανασαίνουν
στο ρυθμό του δυόσμου, του γιασεμιού
στις καρδιές-τεντωμένες χορδές στη χαρά
στο χορό
στη γιορτή…
πριν χαθούν στη σιωπή

Καλό καλοκαίρι σε όλους/ες

Ο άνθρωπος νούμερο

Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ μεγάλα κ΄ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη. ( Κ. Π. Καβάφης )

Η νεύρωση του ενός, η οποία πηγάζει από την έλλειψη κοινωνικού ενδιαφέροντος, εκφράζεται και αντικατοπτρίζεται στον κοινωνικοπολιτικό αλλά και πολιτισμικό εκμαυλισμό τον οποίο βιώνουμε αυτήν ακριβώς τη στιγμή σε όλο του το μεγαλείο. Ο άνθρωπος υποφέρει και άρα υποφέρει η κοινωνία. Υποφέρει γιατί καμία οικογένεια και κανένα σύστημα δεν του έμαθε την αξία του να μοιράζεται ισότιμα με τους ανθρώπους γύρω του, παρά μόνο του δίδαξε πώς να παράγει με σκοπό το προσωπικό κέρδος. Το πρώτο πράγμα που του έμαθε στη ζωή του, εντάσσοντάς τον σε ένα ατομικιστικό σύστημα παιδείας, είναι πώς να παράγει και όχι πώς να προσφέρει. Τον δίδαξαν να εργάζεται μόνος. Τον δίδαξαν να λαμβάνει όφελος από την εργασία του αποκλειστικά ο ίδιος και όχι να εργάζεται ομαδικά, για να προσφέρει στους υπόλοιπους. Τον έκαναν μονήρη. Του είπαν πολύ συγκεκριμένα, πως ο κόπος του μετράται σε νούμερα και πως το υψηλότερο νούμερο είναι αυτό που κερδίζει και συνεπώς είναι αυτό που "νικάει" το χαμηλότερο νούμερο. Ο άνθρωπος με το υψηλότερο νούμερο είναι αυτός που η οικογένεια, το σύστημα και η κοινωνία θέλουν και αποδέχονται, μα για τον άνθρωπο με χαμηλότερο νούμερο αυτοί οι τρεις θα έχουν πάντα μια γκριμάτσα δυσαρέσκειας.

Ο Άνθρωπος-Νούμερο λοιπόν, πολύ νωρίς στη ζωή του άρχισε να κοιτάζει τον διπλανό Άνθρωπο-Νούμερο. ΟΧΙ όμως με έγνοια, σεβασμό και ενδιαφέρον, ΟΧΙ με την ανάγκη να συν-αγωνισθεί με αυτόν, ΟΧΙ με την ανάγκη να μοιραστεί μαζί του τα μοναδικά χαρακτηριστικά που τον ολοκληρώνουν από την στιγμή ακριβώς που γεννήθηκε, με σκοπό να ενοποιηθεί και να εξελιχθεί μαζί με τον άλλο άνθρωπο ραγδαία. Τον κοίταξε με μια τρομαχτική ανάγκη να τον ανταγωνισθεί, με μια τρομαχτική ανάγκη να τον νικήσει, να είναι μεγαλύτερο νούμερο απ΄ αυτόν, γιατί το μεγαλύτερο νούμερο και μόνο αυτό, θα επιβιώσει και θα ευημερήσει στην κοινωνία. Για τον Άνθρωπο-Νούμερο πλέον τα πάντα στη ζωή του μπήκαν σε σύγκριση με τον άλλον Άνθρωπο-Νούμερο και σ΄ αυτή τη σύγκριση θα έπρεπε με οποιονδήποτε τρόπο να βγει νικητής πρώτος, καλύτερος. Διαφορετικά, τον περίμεναν μεγάλα δεινά: μη αποδοχή και διαφορετική αντιμετώπιση-όλοι θα τον κοίταζαν αλλιώς, σαν κατώτερο.

Ο Άνθρωπος-Νούμερο λοιπόν, έχασε την πρώτη του ιδιότητα, αυτή του ανθρώπου δηλαδή, και έγινε ΜΟΝΟ νούμερο. Το ύψος του έπρεπε να είναι μεγαλύτερο από το ύψος του άλλου, το πουλί του έπρεπε να είναι μεγαλύτερο από το πουλί του άλλου, το στήθος του έπρεπε να είναι μεγαλύτερο από το στήθος του άλλου, έπρεπε να βγάζει πιο πολλά λεφτά από τον άλλον και για να φαίνεται αυτό, έπρεπε να έχει μεγαλύτερο αυτοκίνητο και πιο ακριβό από τον άλλο, μεγαλύτερο και πιο ακριβό σπίτι από τον άλλο, να τρώει πιο ακριβό φαγητό από τον άλλο, να πίνει πιο ακριβό ποτό από τον άλλο, τα ρούχα που φοράει να είναι πιο ακριβά από του άλλου. Από τα μάτια του τότε, χάθηκε η αγάπη προς τον άλλον και σκοτάδι βαθύ πήρε τη θέση της. Η καρδιά του χτύπησε πιο γρήγορα, το στομάχι του σφίχτηκε, αδρεναλίνη έπνιξε το σώμα του και τα νεύρα του τέντωσαν. Ήταν έτοιμος να επιτεθεί. Να επιτεθεί σε οτιδήποτε ένιωθε ως απειλή. Απειλή για την ευημερία που τού είχαν τάξει ΑΥΤΟΙ. Και επιτέθηκε.

Εξουσίασε, κυριάρχησε, υποδούλωσε ένα άλλο νούμερο. Αλλά μπροστά του είχε έναν άνθρωπο. Τότε ΑΥΤΟΙ τον δέχτηκαν, τον βράβευσαν και του πρόσφεραν την ευημερία που του είχαν τάξει. Πλέον ήταν σκλάβος τους. ΑΥΤΟΙ ήταν ο παρατηρητής του και ΑΥΤΟΙ όριζαν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Μεγάλα νούμερα στα πάντα στη ζωή του, πολλά λεφτά για να μπορεί να κατέχει πολλά υλικά αγαθά, με αυτά θα μπορούσε να κατέχει συντρόφους-νούμερα, εξίσου νούμερα με αυτόν. Το σώμα του, το οποίο ήταν και το μόνο που τού είχε απομείνει, έπρεπε να αλλάξει σύμφωνα με ΑΥΤΟΥΣ. Την μεγάλη του μύτη, που για κάποιο λόγο γεννήθηκε με αυτή, έπρεπε να την ΚΟΨΕΙ, για να γίνει μικρότερη. Το μικρό του στήθος και τον ποπό του τον μικρό, που για κάποιο λόγο γεννήθηκε με αυτά, έπρεπε να τα ΣΚΙΣΕΙ και να τους βάλει μέσα πλαστικό, για να γίνουν μεγαλύτερα. Στα στραβά του δόντια, που για κάποιο λόγο γεννήθηκε με αυτά, έπρεπε να βάλει σίδερα και να τα πιέσει, για να γίνουν ίσια. Τα γηρατειά και η φθορά, έπρεπε πάση θυσία να καλυφθούν, κόβοντας και ράβοντας. Σε τίποτα από αυτά όμως δεν έβρισκε χαρά. Το μόνο αίσθημα που βίωνε ήταν αυτό της θλίψης, αλλά έπρεπε να συνεχίσει. Για να νιώσει χαρά, ΑΥΤΟΙ του έδωσαν φάρμακα. Για να συνεχίσει, ΑΥΤΟΙ του έδωσαν ναρκωτικά κάθε λογής. Τα ίδια έδωσαν και στους άλλους, στους κατώτερους, στους υποταγμένους, στους αδικημένους, για να συνεχίσουν να είναι δούλοι και να μην εξεγερθούν ποτέ. Και κάποιοι συνέχισαν. ΚΑΠΟΙΟΙ άλλοι όμως κατάλαβαν. Κατάλαβαν ότι δεν είναι νούμερα αλλά άνθρωποι. ΚΑΠΟΙΟΙ και από τις δύο μεριές, κατάλαβαν ότι μοιράζονται τον ίδιο πόνο, την ίδια εξαθλίωση, το ίδιο αίσθημα θλίψης. Μια τεράστια θλίψη απόρροια της σκλαβιάς, της υπακοής στους νόμους ΑΥΤΩΝ.

Τότε οι ΚΑΠΟΙΟΙ κοίταξαν ΑΥΤΟΥΣ. Από τα μάτια τους το σκοτάδι χάθηκε και οργή πήρε τη θέση του. Η καρδιά τους χτύπησε πιο δυνατά, το στομάχι τους σφίχτηκε, η αδρεναλίνη έπνιξε το σώμα τους, τα νεύρα τους τέντωσαν. Ήταν έτοιμοι να επιτεθούν. Και επιτέθηκαν. Έλιωσαν στο τσιμέντο τα φάρμακα της "χαράς", έλιωσαν στο τσιμέντο τις ιδιότητές τους και για πρώτη φορά ενώθηκαν. Βίαια ξέσπασαν πάνω σε ΑΥΤΟΥΣ και τον εκμαυλισμένο κόσμο τους, πάνω σε ΑΥΤΟΥΣ που συνέχιζαν. Που συνέχιζαν να γεννάνε τέρατα μέσα από την "κανονικότητα" του κόσμου αυτού. Ξέσπασαν βίαια και πάνω στο στρατό που τους προστάτευε. Σε έναν στρατό, όπως όλοι οι στρατοί απ΄ την αρχή αυτού του κόσμου, ξεβράκωτο και θλιβερό. Τότε κάποιοι ρώτησαν, αν άλλαξε κάτι. ΟΤΑΝ ΤΑ ΝΟΥΜΕΡΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ, ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΑΡΩΤΙΕΤΑΙ. Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες.

Κείμενο του Νικόλα Αγγέλη

…αγρυπνία

Αγαπητοί συνάδελφοι,

θα ήθελα να θίξω και εγώ το θέμα των Πανελλαδικών εξετάσεων καλώντας σας σε μιαν άλλη …αγρυπνία κατά τι διαφορετική από το «ελληνορθόδοξον» κάλεσμα. Συνειδητοποιώ ότι κάθε χρόνο συρόμαστε σε μια άκρως ταπεινωτική διαδικασία ,αυτήν της συμμετοχής στις ΠΕ, απέναντι στην οποία προσωπικά νιώθω εντελώς μόνη και ανοχύρωτη.
Ποια είναι η αντίδρασή μας πρώτα απ’ όλα απέναντι σε αυτό που επί της ουσίας αποτελούν οι εξετάσεις για εκπαιδευτικούς και μαθητές; Αποτελούν ή όχι το βαρίδι που τραβά προς τα κάτω οποιαδήποτε δημιουργική και ευφάνταστη προσπάθεια ξεπηδά ή θα μπορούσε να ξεπηδήσει στο Λύκειο; Αποτελούν ή όχι τον εφιάλτη των μαθητών και το σημείο αναφοράς πολλών καθηγητών ήδη από το Γυμνάσιο; Αποτελούν σε τελευταία ανάλυση ή όχι το «κέντρο» της εκπαιδευτικής διαδικασίας και το μεγαλύτερο μύθο γύρω από τον οποίο κινείται η ίδια η κοινωνία μας; Μιλώ για το μύθο της δήθεν αντικειμενικής επιλογής και αξιοκρατίας που αναπαράγει ένα εκπαιδευτικό τοπίο άνυδρο, απάνθρωπο , βαθύτατα ανταγωνιστικό. Σε ένα τέτοιο τοπίο εκφυλίζονται χρόνο με το χρόνο οι πιο αξιόλογες παιδαγωγικά και μορφωτικά προσπάθειες που στόχο έχουν να αφουγκραστούν τις πραγματικές ανάγκες των μαθητών μας. Αξιόλογα προγράμματα που εξελίχτηκαν με κόπο στη διάρκεια της χρονιάς θα παρουσιαστούν βιαστικά και πρόχειρα ή θα αποσιωπηθούν εντελώς γιατί από τις 12 Μαΐου κι έπειτα μπρος στην «ιερότητα» των εξετάσεων κάθε τι άλλο φαντάζει πάρεργο. Αντί το διάστημα από τα μέσα Μαΐου ως τα τέλη Ιουνίου να είναι η πιο παραγωγική και «χαλαρή» περίοδος για εκπαιδευτικούς και μαθητές με παρουσίαση προγραμμάτων ,σχεδιασμό άλλων για την επόμενη χρονιά ,εκπαιδευτικές επισκέψεις, διάλογο και αξιολόγηση της δουλειάς μας μέσα στους συλλόγους και πάνω απ’ όλα χρόνος για την επιμόρφωσή μας ,καταντά να είναι για όλους μας ένα πικρό ποτήρι που «πρέπει» να το πιούμε ή να το αντιπαρέλθουμε ανάλογα με την ατομική λύση που θα εφεύρει ο καθένας από εμάς. Η αποθέωση του διοικητικού αυταρχισμού και των μεταξύ μας διακρίσεων συντελείται βέβαια με τον ορισμό των επιτηρητών ,βαθμολογητών, υπευθύνων στα εξεταστικά κέντρα κ.λ.π. Οι «ημέτεροι» στις καλές θέσεις , τα υπόλοιπα πιόνια στην αγγαρεία. Αν νιώθεις δυσαρεστημένος από τη θέση στην οποία «βρέθηκες», σου επιτρέπονται οι παρακάτω ελκυστικές και βαθύτατα αξιοπρεπείς λύσεις:
-Σκάσε και κολύμπα, ούτως ή άλλως «στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα»
-Παρακάλεσε προϊσταμένους και προέδρους εξεταστικών κέντρων για ένταξη στην τάξη των προνομιούχων ή για απαλλαγή και στην ανάγκη φέρε και κάποιο «δικαιολογητικό» για την περίσταση.
-Οργίσου, χτύπα το χέρι στο τραπέζι, ποιος ξέρει ο τσαμπουκάς φέρνει κάποιες φορές το ποθητό αποτέλεσμα (ιδιαίτερα , αν είσαι άντρας και χειροδύναμος)
-Απείλησε ,επικαλέσου την ΟΛΜΕ, την ΕΛΜΕ, τον …ΟΗΕ, κάποιον τελοσπάντων οργανισμό που να σε ξεπερνά σε μέγεθος, για να έχεις την ψευδαίσθηση ότι δεν είσαι μόνος κι ανοχύρωτος.
Δυστυχώς τα σενάρια αυτά δεν αποτελούν δημιουργήματα της νοσηρής μου φαντασίας. Επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο μπροστά στα μάτια μας ,με τη συνενοχή μας κι αν θέλουμε να ξεφύγουμε από τη μοίρα του γονυπετούς …αγρυπνούντος και προσευχόμενου για την καλή του τύχη, θα πρότεινα να αποφασίσουμε κάποτε να αντικρίσουμε κατάματα τη γελοιότητα και τον παραλογισμό του θεάματος στο οποίο παίρνουμε μέρος, αντιδρώντας με την υπευθυνότητα και την αξιοπρέπεια που οφείλουμε στον εαυτό μας ως άτομα και ως δάσκαλοι.

Αγγελτήριο... ... θανάτου ενός μισθωτού

Αγγελτήριο... ... θανάτου ενός μισθωτού, όπως το διέσωσε ο δημοσιογράφος Ζαν-Πιερ Μαρτέν.

... Πρόκειται να πεθάνω. Δεν θα δυσκολευτείτε να εξηγήσετε τη χειρονομία μου. Κρίση οικονομική, κρίση κοινωνική, ένας υπάλληλος φυτεύει μια σφαίρα στο κεφάλι του. Αν αυτή η εξήγηση δεν συνάδει με την επικοινωνιακή πολιτική της εταιρείας, ένας γιατρός θα μπορέσει να μου διαγνώσει κατάθλιψη ή κάποια άλλη ανίατη αρρώστια. Και η υπόθεση θα κλείσει με καθαρή συνείδηση. Δεν πρόκειται να τινάξω τα μυαλά μου πάνω στο γραφείο σας, κύριε διευθυντά. Θα αποφύγετε το σκάνδαλο, επειδή δεν θέλω να επιβαρύνω τον υπάλληλο που κάθε μέρα καθαρίζει το γραφείο σας. Δεν είμαι θύμα της κρίσης. Ο θάνατός μου δεν είναι μια καταγγελία των συνεπειών του κυνισμού σας. Είναι απλώς μια αναπόφευκτη κατάληξη. Γιατί μέσα μου είμαι ήδη πεθαμένος. Είμαι πεθαμένος από την εξάντληση όλα αυτά τα χρόνια που πάλευα να επιζήσω στον ζωολογικό σας κήπο, εκεί όπου βασιλεύει η καχυποψία, ο ανταγωνισμός και η αυθαιρεσία. Μου είναι... ... δύσκολο να καθορίσω με ακρίβεια την ημερομηνία του θανάτου μου. Το βέβαιο είναι πως επήλθε ύστερα από διαδοχικά πλήγματα. Θυμάμαι που είχα ενοχληθεί από τις απεργίες. Θυμάμαι που είχα πει πως δεν είναι σωστό να δίνει το κράτος επιδόματα. Θυμάμαι που ζητούσα να καταργηθεί το Δημόσιο. Θυμάμαι που ψήφισα το κυβερνητικό κόμμα. Όμως ήμουν ήδη από τότε πεθαμένος.
Την περασμένη εβδομάδα συνάντησα μέσα στο μετρό το πτώμα μου. Ήταν χαμένο στις σκέψεις μου: "Το σχέδιο διάσωσης είναι μια ευχάριστη είδηση. Ενάμισι τρισεκατομμύριο ευρώ θα τονώσει τις διατραπεζικές συναλλαγές. Πρέπει να σωθεί το σύστημα". Ήταν η στιγμή που η ματιά μου διασταυρώθηκε με τη ματιά της καθαρίστριας. Και κατάλαβα πως ήμουν πια πεθαμένος.
"Να καταστρέψεις έναν άνθρωπο είναι σχεδόν το ίδιο δύσκολο όσο και να τον δημιουργήσεις", έγραφε ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο "Αν αυτό είναι ο άνθρωπος": "Δεν είναι ούτε εύκολο ούτε γρήγορο. Μα φτάσαμε σε αυτό. Στεκόμαστε μπροστά σας υποτακτικοί, δεν έχετε τίποτα πια να φοβηθείτε: ούτε πράξεις εξέγερσης ούτε λόγια αμφισβήτησης ούτε καν μια επικριτική ματιά". Μας κάνατε κτήνη. Ανήμπορους να σκεφτούμε, ανήμπορους να ξεσηκωθούμε. Ωστόσο μην κοιμόσαστε ήσυχος, γιατί πάντα θα υπάρχουν εξαιρετικές περιπτώσεις. Πάντα.
Γιατί έγραφε... ... ο Πρίμο Λέβι: "Ο λόγος ακριβώς που δεν πρέπει να γίνουμε κτήνη, είναι επειδή το στρατόπεδο συγκέντρωσης είναι μια τερατώδης μηχανή που κατασκευάζει κτήνη. Κι επειδή ακόμη κι εκεί μέσα μπορεί κανείς να επιζήσει, είναι χρέος μας να θέλουμε να επιζήσουμε, να μαρτυρήσουμε, να αφηγηθούμε. Και για να επιζήσουμε είναι σημαντικό να διασώσουμε τουλάχιστον τον σκελετό, το πλαίσιο, το καλούπι του πολιτισμού. Είμαστε δούλοι, σίγουρα, χωρίς κανένα δικαίωμα, πρόχειροι σε όλες τις ταπεινώσεις, καταδικασμένοι σε έναν σχεδόν βέβαιο θάνατο, αλλά μας απομένει ακόμη κατιτί που έχουμε χρέος να το υπερασπιστούμε με θέρμη, γιατί αυτό είναι το τελευταίο: η άρνηση να δώσουμε τη συγκατάθεσή μας"».

«Από το κείμενο στο δρώμενο»

Το Γραφείο Αχαΐας του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση διοργανώνει στην Πάτρα επιμορφωτικό σεμινάριο θεατρικής παιδείας διάρκειας 45 διδακτικών ωρών με θέμα:

«Από το κείμενο στο δρώμενο»
Πάτρα, 7 – 22 Μαρτίου 2009
Παμμικρασιατικός Σύνδεσμος Πατρών, Φωκαίας 26,Πλατεία Ελευθερίας, Πάτρα

Στο σεμινάριο θα ασχοληθούμε με τη δραματοποίηση λογοτεχνικών κειμένων από σχολικά βιβλία, καθώς και με τη δραματοποίηση επιλεγμένων κειμένων ενός συγγραφέα.
Σκοπός του σεμιναρίου είναι η εξοικείωση των συμμετεχόντων με τεχνικές που αναδεικνύουν τη θεατρικότητα του λογοτεχνικού κειμένου και η διερεύνηση των δρόμων μέσα από τους οποίους το κείμενο αποκτά θεατρική μορφή.
Απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων και ειδικοτήτων, θεατρολόγους, ηθοποιούς και εμψυχωτές θεατρικών ομάδων που εργάζονται σε σχολεία.
Το σεμινάριο θα δώσει την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να προσεγγίσουν το λογοτεχνικό κείμενο μέσα από ποικίλες θεατρικές τεχνικές, μέσα από τη συνεργασία τους με τρεις εμψυχωτές: τον Martin Scharnhorst, σκηνοθέτη θεάτρου, την Κλειώ Φανουράκη, θεατρολόγο, θεατροπαιδαγωγό, διδάσκουσα στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πατρών και την Τζωρτζίνα Κακουδάκη, δραματουργό, ηθοποιό.

Ωρολόγιο Πρόγραμμα
Σάββατο 7/3/2009
09.45-10.00
Προσέλευση-εγγραφές
Σάββατο 7/3/2009 (M. Scharnhorst)
Κυριακή 8/3/2009 (M. Scharnhorst)
10.00-13.30
Εργαστήριο
13.30-14.30
Μεσημεριανή διακοπή
14.30-17.00
Εργαστήριο
Σάββατο 14/3/2009 (Κ. Φανουράκη)
Κυριακή 15/3/2009 (Κ.Φανουράκη)
10.00-13.30
Εργαστήριο
13.30-14.30
Μεσημεριανή διακοπή
14.30-17.00
Εργαστήριο
Σάββατο 21 /3/2009 (Τ. Κακουδάκη)
Κυριακή 22/3/2009 (Τ. Κακουδάκη)
10.00-13.30
Εργαστήριο
13.30-14.30
Μεσημεριανή διακοπή
14.30-17.00
Εργαστήριο
Σύντομη ενημέρωση, παραλαβή βεβαιώσεων, λήξη
*Ένα τέταρτο πριν από την έναρξη των πρωινών και απογευματινών εργαστηρίων θα προσφέρεται καφές.

Χώρος: Παμμικρασιατικός Σύνδεσμος Πατρών, Φωκαίας 26, Πλατεία Ελευθερίας, Πάτρα

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:
Διονυσία Ασπρογέρακα, συντονίστρια γραφείου Αχαΐας Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση
Γιούλη Δούβου, μέλος του συντονιστικού του Γραφείου Αχαΐας του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση
Ζωή Λυμπεροπούλου, μέλος του συντονιστικού του Γραφείου Αχαΐας του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση

Πληροφορίες: Στην ιστοσελίδα http://www.theatroedu.gr/. Για περισσότερες πληροφορίες και δική σας εξυπηρέτηση παρακαλούμε επικοινωνήστε στα τηλ 2106541600,6937095769 (Τετάρτη-Παρασκευή/11.00-18.00), 2610342991, 6972267716 (απογευματινές ώρες),2610422080 (απογευματινές ώρες, εκτός Παρασκευής).

Ευχαριστούμε θερμά τον Παμμικρασιατικό Σύνδεσμο Πατρών για την παραχώρηση του φιλόξενου χώρου του.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ

«Μεταμορφώσεις του ατομικού και κοινωνικού εαυτού»
Martin Scharnhorst, σκηνοθέτης θεάτρου
Το βιωματικό αυτό εργαστήριο έχει ως κεντρικό θέμα την αναζήτηση της ατομικής και κοινωνικής ταυτότητας του σύγχρονου ανθρώπου με αφορμή λογοτεχνικά κείμενα που κινούνται γύρω από αυτή τη θεματική. Τα κείμενα που θα χρησιμοποιηθούν είναι «Ο σκαν τζόχερος» του Ε.Χ.Γονατά (ΚΝΛ, Β Γυμνασίου) σε συνδυασμό με αποσπάσματα από το πρώτο κεφάλαιο της «Μεταμόρφωσης» του Φ. Κάφκα. Θα μελετήσουμε βασικές αρχές της δραματοποίησης ενός λογοτεχνικού κειμένου με βάση τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό, τη δομή υποκριτικής και τα παιχνίδια status (μέθοδος Keith Johnstone). Διερευνώντας την έννοια του ατομικού και κοινωνικού status, θα ανακαλύψουμε σταδιακά εικόνες του εαυτού και της κοινωνίας που κρύβονται πίσω από τη βιτρίνα της καθημερινής ύπαρξης,ενώ παράλληλα θα εξοικειωθούμε με βασικούς κανόνες που αφορούν τη δραματουργία και τη σκηνική σύνθεση. Για τη συμμετοχή στο εργαστήριο δεν είναι απαραίτητες ιδιαίτερες γνώσεις. Αναμένεται όμως διάθεση για σωματική έκφραση και ομαδική δημιουργία. Το εργαστήριο θα γίνει στα ελληνικά.

«Από τη θεατρική στη σχολική «σκηνή» και αντίστροφα…»
Κλειώ Φανουράκη, θεατρολόγος, θεατροπαιδαγωγός, διδάσκουσα στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πατρών
Ένα βιωματικό εργαστήριο για τους εκπαιδευτικούς εκείνους που θέλουν να εστιάσουν, πέρα από τις ατομικές γνώσεις και τις δεξιότητές τους, στο αντικείμενο του θεάτρου στην εκπαίδευση, στους πιθανούς σχεδιασμούς μαθημάτων μέσω του θεάτρου, με άξονα την εμπειρία της συγκεκριμένης ομάδας και τις διαφορετικές θεατρικές προσεγγίσεις. Ο κύκλος του εργαστηρίου θα ολοκληρωθεί με την εφαρμογή του θεάτρου στη σχολική τάξη, τη σχολική θεατρική σκηνή και την αλληλεπίδρασή τους με τη θεατρική σκηνή εν γένει. Προϋπόθεση: χιούμορ, διάθεση για παιχνίδι και αλλαγές ‘ρόλων’.

«Η δραματουργία της φαντασίας. Με αφορμή τον Τζάνι Ροντάρι»
Τζωρτζίνα Κακουδάκη, δραματουργός- ηθοποιός
Το βιωματικό εργαστήριο έχει στόχο να αναδείξει το λογοτεχνικό κείμενο ως παραστασιακό υλικό, αξιοποιώντας τη φαντασία και τις δραματουργικές δυνατότητες της σκηνής. Με αφορμή τις μικρές ιστορίες «Το κοριτσάκι με τα χρυσά μαλλιά», «Κούκλα με μπαταρία», «Η παγίδα του χρόνου» του συγγραφέα της «Γραμματικής της φαντασίας» Τζάνι Ροντάρι, θα αξιοποιήσουμε, μέσα από διάφορες τεχνικές εμψύχωσης, τους μηχανισμούς που κινούν την επινόηση, την «πρώτη ύλη», τις ιδέες και ευκαιρίες για φανταστικούς στοχασμούς, τονίζοντας τον παιδαγωγικό ρόλο της φαντασίας. Στόχος μας θα είναι να αναγνωρίσουμε το πώς η φαντασία και οι κανόνες της δραματουργίας μπορούν να γίνουν προσιτοί σε όλους και πώς θα μπορέσουμε να συνθέσουμε μια σκηνική δράση ή παράσταση με τα εργαλεία της φαντασίας μας και των λογοτεχνικών κειμένων που έχουμε αγαπήσει μέσα και έξω από τη τάξη.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

O Martin Scharnhorst γεννήθηκε στη Γερμανία το 1965. Σπούδασε Θεατρολογία και Γερμανική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Από το 1987 ως το 1992 συνεργάστηκε ως δραματολόγος με το Volkstheater της Βιέννης, όπου έκανε και τις πρώτες του σκηνοθεσίες, το θίασο Gruppe 80, το Εnsemble Theater και το Φεστιβάλ της Βιέννης. To 1991 συνεργάστηκε ως σκηνοθέτης και δραματολόγος με το Theater der Jugend της Βιέννης και το 1992 ως σκηνοθέτης και βοηθός της καλλιτεχνικής διεύθυνσης στο Staatliches Schauspielhaus της Λειψίας. Από το 1995 εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας σε διάφορα θέατρα του γερμανόφωνου χώρου όπως: Künstlerhaustheater Βιέννης, Schlosstheater Weitra/Waldviertler Hoftheater, Theater Spielraum στη Βιέννη, Kammeroper της Βιέννης, Sommerfestspiele του Στοκεράου, Theater der Landeshauptstadt St. Pölten, Κonzertdirektion Landgraf Tourneetheater ect. Το 2002 εγκαθίσταται στην Ελλάδα και το 2004 σκηνοθετεί στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. ΡΟΔΟΥ την παράσταση «το οδοιπορικό των μυρμηγκιών». Έχει σκηνοθετήσει την ταινία «mediation» (2001) και το ντοκιμαντέρ «οικοδομικοί λίθοι της ζωής» (2004) για το δήμο της Βιέννης.

Η Τζωρτζίνα Κακουδάκη είναι απόφοιτος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επίσης, είναι απόφοιτος του προπτυχιακού και μεταπτυχιακού του ίδιου τμήματος και υποψήφια διδάκτορας του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει κάνει σπουδές υποκριτικής στο τριετές εργαστήριο του θεάτρου «Στοά» και πλήθος σεμιναρίων θεατρικής αγωγής. Έχει υπάρξει υπεύθυνη της Βιβλιοθήκης και του Αρχείου του Εθνικού Θεάτρου (1997-2004), υπεύθυνη των εκπαιδευτικών ξεναγήσεων και του εκπαιδευτικού προγράμματος «Ένδυμα Θεάτρου», σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη και συνεργάτιδα της Θερινής Ακαδημίας Εθνικού Θεάτρου. Δίδαξε «Διδακτική του Θεάτρου- Θεωρία και Πρακτική» στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών (2003-2007) και «Εμψύχωση Θεατρικής Κούκλας για το Νηπιαγωγείο» στο Τμήμα Προσχολικής Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Βόλος 2007-2008). Διδάσκει Ιστορία/Δραματουργία Θεάτρου στη Δραματική Σχολή Εμπρός- Εργαστήριο, στην Ακαδημία Τεχνών Ακμή, τη Σχολή «Στούντιο Πράξη Επτά» και στο Ωδείο Αθηνών και Θεατρική Αγωγή στο Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο και Λύκειο Γέρακα, καθώς και Θεατρική Εμψύχωση σε δημόσια ΙΕΚ, Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών (Μαιρηβή, Επί Δράσει) και σε εργαστήρια του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση. Έχει διευθύνει θεατρικά εργαστήρια σε πανεπιστημιακά φεστιβάλ θεάτρου στα Βέλγιο, Λιθουανία, Λευκορωσία, Πολωνία, Γερμανία, Αίγυπτο, Μεξικό κ.ά. Είναι συγγραφέας του εκπαιδευτικού βιβλίου «Θέατρο- Θεατρική Αγωγή» για τη Δημόσια Εκπαίδευση Ενηλίκων, του Κέντρου Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Έχει δημοσιεύσει πάνω από πενήντα άρθρα και εργασίες σε πρακτικά συνεδρίων και αυτόνομες εκδόσεις. Παίζει στο θέατρο και τον κινηματογράφο από το 1993. Έχει συνεργαστεί ως δραματουργός με πολλές ομάδες θεάτρου και χορού από το 2000 και εξής.

Η Κλειώ Φανουράκη γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, του Μεταπτυχιακού Τμήματος του Πανεπιστημίου του Ηull (Master of Arts) στο αντικείμενο «Θέατρο και Σύγχρονη Πρακτική» και της Δραματικής Σχολής Νέου Ελληνικού Θεάτρου του Γιώργου Αρμένη. Είναι υποψήφια διδάκτωρ του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών. Έχει παρακολουθήσει ποικίλα επιμορφωτικά σεμινάρια θεατρικής πρακτικής, αγωγής και οργάνωσης. Στο φεστιβάλ March Hares στο Πανεπιστήμιο του Ηull παρουσίασε το κείμενο του Μπέκετ Οld Earth και απόσπασμα από τον Άμλετ σε live, video και sound performance projects. Στο ενδέκατο Διεθνές Θεατρικό Φεστιβάλ Sibiu παρουσίασε το 30λεπτο video-performance From Yorkshire to Crete. Έχει διδάξει στο Θέατρο των Αλλαγών αυτοσχεδιασμό και σκηνοθεσία («Δημιουργία παράστασης-Performing Athens»). Συμμετείχε ως βοηθός παραγωγής στην τηλεοπτική σειρά "Τα Παιδιά της Νιόβης" σε σκηνοθεσία Κώστα Κουτσομύτη και στο δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ του Λευτέρη Χαρωνίτη Αγώνες Κρητικής Ελευθερίας 1770-1843. Δραματοποίησε το παραμύθι της Μάρως Θεοδωράκη "Η Σερενάτα για το Κανταδοχώρι" καθώς και μια βιογραφία της Ωραίας Ελένης μέσα από έργα Κρητών ποιητών (Η Ελένη στην Κρήτη, επιμέλεια Τασούλα Μαρκομιχελάκη, Τόνια Μαρμαρέλη). Συμμετείχε ως casting manager στο ντοκιμαντέρ του Λευτέρη Χαρωνίτη "Νίκος Καζαντζάκης" και στο ντοκιμαντέρ των Νίκο Νταγιαντά και Christian Bauer "Τα μυστικά του Λαβυρίνθου". Έχει διδάξει το μάθημα της Θεατρικής Παιδείας στα ΚΕΕ Ηρακλείου. Διδάσκει το μάθημα «Διδακτική του Θεάτρου» στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πατρών.

Σαν αυτοί να ήταν αόρατοι …

Ο παραλιακός δρόμος της Πάτρας περνάει μπροστά από το περιφραγμένο με κάγκελα και συρματοπλέγματα λιμάνι της. Απ’ έξω του, συνεχής η παρουσία αστυνομίας. Από μέσα το λιμενικό. Η προσοχή τους στραμμένη στον εντοπισμό και τη σύλληψη των «παράνομων» μεταναστών που έρχονται με χίλιους κίνδυνους από την Ασία και συρρέουν στο λιμάνι, ψάχνοντας την ευκαιρία να τρυπώσουν σε κάποιο φορτηγό για να μεταφερθούν στον τόπο προορισμού τους. Έναν τόπο που άκουσαν ότι μπορεί να βρουν μια καλύτερη ζωή. Καθημερινά υπάρχει μια κινητικότητα αυτών των ανθρώπων γύρω από το λιμάνι. Μόνοι τους ή σε ομάδες 5-10 ατόμων, χωρίς τίποτα στα χέρια ή το πολύ ένα μικρό σακίδιο στην πλάτη, κρυμμένοι στις γωνίες ή πίσω από αυτοκίνητα, αναζητούν την ευκαιρία να πηδήξουν από τα κάγκελα και να βρεθούν μέσα στο χώρο του λιμανιού. Η όψη τους ταλαιπωρημένη. Σκονισμένοι, αδύνατοι, με αγριεμένη και φοβισμένη ματιά. Αν συναντήσουν το βλέμμα σου, σκύβουν, δεν σε κοιτούν, να μη συναντηθούν οι δύο κόσμοι, μη δώσουν χρόνο να τους θυμάσαι, μπορεί να τους βγει σε κακό. Οι περισσότεροι είναι νέοι, που αναζητούν το μέλλον τους. Μπαίνουν πηδώντας τα κάγκελα, αλλά συχνά βλέπεις κάποιους να τρέχουν κυνηγημένοι από την αστυνομία ή τους οδηγούς των φορτηγών που τους ανακάλυψαν. Πάλι πήδημα για έξω. Να μη συλληφθούν. Όχι άλλο ξύλο και ξόδεμα της ζωής τους σε ανώφελα κρατητήρια. Στην προσπάθεια να μη συλληφθούν, πολλοί τραυματίζονται από πτώσεις, σχισίματα στο δέρμα τους, κατάγματα. Μερικοί σοβαρά. Τυχεροί αν καταλήξουν με τη βοήθεια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ή του Ερυθρού Σταυρού, σε κάποιο νοσοκομείο της περιοχής. Άτυχοι αν συλληφθούν.
Αυτό που είδα σήμερα ήταν σκληρό και ανυπόφορο. Μία οικογένεια, ένα ζευγάρι με το λίγων μηνών παιδί τους στην αγκαλιά, να τρέχουν. Οι πιο νέοι πηδούσαν σχετικά εύκολα τα κάγκελα, αλλά αυτοί έτρεχαν μόνοι τους, χωρίς τίποτα άλλο στα χέρια τους παρά μόνο το μικρό παιδί, που κράταγε εκείνη. Στα βλέμματά τους ο φόβος, η αγωνία, η απελπισία. Κοίταγαν πότε γύρω τους περαστικούς, μη και τους πλησιάσει η αστυνομία, πότε μέσα στο λιμάνι, να εντοπίσουν τον τρόπο της απόδρασης, τον τρόπο να μπουν. Εκείνος ψηλαφούσε τα κάγκελα, λες και κάποιο θα τους έκανε τη χάρη να ανοίξει και να περάσουν. Έτρεχαν μέσα στον ιδρώτα κι ούτε ένα χέρι για βοήθεια ή έστω ένα βλέμμα συμπόνιας. Γύρω τους ο κόσμος πήγαινε κι έρχονταν σαν αυτοί να ήταν αόρατοι, να μην υπήρχαν. Νέοι και νέες επέστρεφαν από το μπάνιο τους στη θάλασσα, γέλια από τις ανέμελες παρέες και δυνατή μουσική. Μία ακατανόητη συνύπαρξη. Οι μεν είχαν εξασφαλίσει μια κανονική ζωή, οι δε δίπλα τους, έκαναν το βήμα τους στο κενό.
Αιτήσεις για άσυλο 25.000, αποδεκτές 8. Όταν είδα αυτή την οικογένεια σε αυτή την κατάσταση, μου ήρθε ένας λυγμός ανακατεμένος με αγανάκτηση, ντροπή και θυμό. Πού χάθηκε η φιλόξενη και πονετική Ελλάδα; Τι κρατάμε από τους παλιούς, τι θα δώσουμε στους καινούργιους; Αυτός ο πατέρας έτυχε απλά να γεννηθεί σε ένα άλλο σημείο του κόσμου, αυτή είναι η δυστυχία του. Εγώ έτυχε να γεννηθώ εδώ, αυτή είναι η δική μου…
Είμαι Τεχνικός των ΓΧΣ στην αποστολή για τους μετανάστες στην Ελλάδα, στον πρόχειρο καταυλισμό στην Πάτρα, προσφέροντάς τους ιατρική και ανθρωπιστική βοήθεια. Ξόδεψα πολλά χρόνια δουλεύοντας σε μια αδηφάγα πολυεθνική, κάνοντας τους πλούσιους πλουσιότερους. Τώρα είναι η πρώτη φορά που νιώθω ότι χρησιμοποιώ τις γνώσεις μου για κάτι που έχει πραγματική αξία.
Θανάσης Σπυράτος – Τεχνικός

20 χρόνια μετά τη “Μοναξιά του Σχοινοβάτη” έρχονται άλλες μέρες……

Με αφορμή τα γεγονότα του Δεκεμβρίου, ο Πάνος Κατσιμίχας παραθέτει τη δική του άποψη, και σημειώνει 20 χρόνια μετά τη “Μοναξιά του Σχοινοβάτη”, ότι βλέπει τις άλλες μέρες που περίμενε, να έρχονται…

Όσοι κατακρίνουν το εύρος των κινητοποιήσεων, μιλούν για παιδιά που παρασύρονται από πολιτικά υποκινούμενα συμφέροντα, χωρίς να έχουν απόλυτη συναίσθηση της αιτίας της “επανάστασης” τους. Εσύ που έχεις μια κόρη στα όρια της εφηβικής συνειδητοποίησης νιώθεις πως τα παιδιά γνωρίζουν, ή απλώς ακολουθούν;

Όσοι κατακρίνουν τις κινητοποιήσεις των “παιδιών” αυτών, ας κοιτάξουν πρώτα τις κουκούλες της υποκρισίας που φοράνε αυτοί σε εικοσιτετράωρη βάση και μετά ας έχουν τα μούτρα να μιλάνε. Τα “παιδιά”, μας μπανίζουν προσεκτικά λεπτό προς λεπτό και μετράνε τις πράξεις και τα λόγια μας με το ζύγι, όχι φυσικά της απόλυτης και συνειδητοποιημένης γνώσης, αλλά με το αλάνθαστο κριτήριο της ευαισθησίας και του φιλότιμου που μόνο η νεότητα διαθέτει. Θυμάμαι τον εαυτό μου 15 χρονών και ξέρω καλά τι λέω. Οι κουκουλοφόροι της υποκρισίας, γονείς, δάσκαλοι, δημοσιογράφοι, πολιτικοί, παπάδες και όλοι αυτοί που κάνουν κουμάντο στη ζωή των “παιδιών” αυτών, που (για όποιον του διαφεύγει) είναι οι αυριανοί ενήλικες, πρέπει τώρα να κάνουν μόνο ένα πράγμα. Πρέπει να το βουλώσουν και να κάνουν την αυτοκριτική τους. Πρέπει να κάτσουν να τα σκεφτούν όλα από την αρχή. Εννοείται φυσικά, ότι υπάρχουν και οι φωτεινές εξαιρέσεις που δυστυχώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Θα παρότρυνες ή θα αποθάρρυνες την κόρη σου από το να κατεβεί στους δρόμους διαμαρτυρόμενη;

Θα ήταν μεγάλη χαρά μου, αν με έγραφε στα παλιά της τα παπούτσια και δε με ρωτούσε καθόλου. Διάβασα κάπου την απάντηση ενός 17χρονου από το Μπραχάμι και γελάω ακόμα. “Σιγά μη ρωτήσουμε το ΣΥΡΙΖΑ ή όποιο άλλο κόμμα, ή τον λυκειάρχη ή τον παπά της ενορίας”. Φαντάζεσαι να ρωτάγαμε εμείς τους γονείς μας αν έπρεπε ή δεν έπρεπε το Νοέμβρη του 1973 να πάμε στο πολυτεχνείο; Η ζωή θα μπορούσε και θα έπρεπε να είναι απλή και δίκαιη για όλους. Δυστυχώς όμως είναι μπερδεμένη, άδικη και πρόστυχη. Κάθε γενιά είναι υποχρεωμένη να δώσει τους δικούς της αγώνες. Και δυστυχώς να δώσει τους δικούς της νεκρούς. Οι δικοί μας νεκροί δεν επαρκούν πια. “Κουράστηκαν”. Αφήστε τους νεκρούς του πολυτεχνείου να ησυχάσουν. Το κτήνος της εξουσίας θέλει φρέσκο αίμα. Θέλετε λοιπόν καπιταλισμό, με πουστιές, διαπλοκή, καταπίεση, μπάτσους, πυροβολισμούς και αίμα; Πάρτε μολότοφ και κοτρώνες στη μάπα και όπου βγει. Τελεία και παύλα. Πολιτισμένη συζήτηση με ουραγκοτάγκους δεν γίνεται. Τι μένει στους απελπισμένους λοιπόν;

Πιστεύεις πως τα παιδιά ξεσηκώνονται με συγκεκριμένα αιτήματα, συνειδητοποιημένα και συγκροτημένα;

Παλεύουν τα καημένα, με τα εφόδια και τη συγκρότηση που μπορεί να τους δώσει η ηλικία τους, των 16, 17 και 18 χρονών και η άθλια παιδεία που τους παρέχεται. Το ψελλίζουν με χίλιους τρόπους: “θέλουμε καλύτερα σχολεία, θέλουμε να μη μας λετε ψέματα, θέλουμε ίσες ευκαιρίες, θέλουμε να σπουδάζουμε και τα πτυχία μας να σημαίνουν κάτι”. Ουρλιάζουν “θέλουμε μια γαμημένη καλύτερη ζωή”. Τι άλλο να πουν; Πώς να το πουν; Ακόμη και οι μεγαλύτεροι, οι φοιτητές, τα ίδια λένε, τα ίδια γράφουν στα πανό τους. Ποιος τους ακούει; Ποιος τους λογαριάζει; Πιστεύω ότι πετάνε την πέτρα και τη μολότοφ, όχι για να σκοτώσουν το μεροκαματιάρη μπάτσο. Την πετάνε στη μούρη των επαγγελματιών της πολιτικής. Στη μούρη της εξουσίας την πετάνε και ας μην το συνειδητοποιούν ακόμα. Σύμφωνοι. Η ΚΝΕ, δρα συνειδητοποιημένα, συγκροτημένα και συντεταγμένα. Ε και λοιπόν; Δεν είναι όλοι στην ΚΝΕ. Τι να κάνουμε; Εγώ πριν 20 χρόνια το 1988, τους είχα δει ήδη και τους είχα περιγράψει στη “μοναξιά του σχοινοβάτη”: “..με τα μαύρα ρούχα αμίλητοι καπνίζουν οι φίλοι κι ονειρεύονται να φύγουν μακριά… οι φίλοι που δεν βρήκανε, τίποτα ν’ αγαπήσουν, που δεν πιστεύουν τίποτα, κανέναν, πουθενά.. υπάρχουν χίλιοι τρόποι για να τρελαθείς, υπάρχουν κι άλλοι τόσοι για να λες υπομονή. Όμως για μένα είν΄ αργά να τρελαθώ και ειν’ ακόμα πιο αργά, να κάνω υπομονή. Θα μείνω εδώ και θα υπάρχω όπως μπορώ και για το πείσμα σας γουρούνια θα αντέχω. Θα περιμένω άλλες μέρες… Θα περιμένω άλλες μέρες”. Είκοσι ολόκληρα χρόνια μετά, τις βλέπω να έρχονται αυτές οι άλλες μέρες. Αγριεμένες, ασύνταχτες, ματωμένες, οργισμένες. Με λάθη, με υπερβολές, αλλά έρχονται. Όποιος δεν το βλέπει, ή είναι εκ του πονηρού, ή είναι μαλάκας.

Υπάρχει σωστή και λάθος συμπεριφορά σε μια λαϊκή επανάσταση - εξέγερση;

Ποιος καθορίζει αυτούς τους κανόνες;Πιστεύω ότι οι δύο μεγαλύτεροι διανοητές του εικοστού αιώνα, είναι ο Κάρολος Μαρξ και ο Σίγκμουντ Φρόιντ. Ο πρώτος γιατί προσπάθησε να εξηγήσει (προς όφελος του ανθρώπου και όχι του ψυχοπαθή - δικτάτορα Στάλιν), επιστημονικά το έξω χάος (με τις αναλύσεις του για την κοινωνική διαστρωμάτωση και την διάκριση των τάξεων, την “υπεραξία” κλπ) και ο δεύτερος, ο Φρόιντ, γιατί προσπάθησε να εξηγήσει το εντός μας χάος, με την ψυχανάλυση και το σπουδαίο έργο που άφησε. Ο Μαρξ έγραψε λοιπόν κάπου, ότι “η βία είναι η μαμή της ιστορίας”. Καμία επανάσταση - εξέγερση, από το Σπάρτακο μέχρι τη Γαλλική και την Οκτωβριανή επανάσταση, δεν έγινε με λουλούδια και αγάπες. Όλες οι εξεγέρσεις γίνανε πάντα με αίμα, με ξύλα, πέτρες, τσεκούρια, σπαθιά, κανόνια και ντουφέκια, ό,τι πιο κτηνώδες δηλαδή μπορεί να χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος, για να απαλλαγεί όμως από την κτηνωδία. Πρόσεξε. Όχι για χάρη γούστου. Το ξαναλέω. Για να απαλλαγεί από την κτηνωδία. Ποια σωστή λοιπόν και λάθος συμπεριφορά; Τους κανόνες τους καθορίζει η ανάγκη.

Είναι σωστό να μετράμε την αξία ή την σοβαρότητα των ενίοτε λαϊκών κινητοποιήσεων με άξονα αναφοράς πάντα τις προηγούμενες δεκαετίες;

Είναι τελείως λάθος να χρησιμοποιείς σαν άξονα αναφοράς προηγούμενες δεκαετίες, για να μετρήσεις και να αξιολογήσεις τις λαϊκές κινητοποιήσεις του σήμερα. Κάθε εποχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και τις δικές της ιδιομορφίες. Πιστεύω όμως, ότι μπορείς σίγουρα να πάρεις κάποια διδάγματα από το παρελθόν, αν δεις τα πράγματα διαχρονικά και με ανοιχτό μυαλό. Η πάλη των ανθρώπων για το αυτονόητο, για το δίκαιο, είναι μια πανάρχαια αλυσίδα. Δεν πρέπει να εγκλωβιζόμαστε στον κρίκο που αφορά μόνο την εποχή μας. Το παρελθόν έχει πάντα, κάτι να μας διδάξει.

Τί διαφοροποιεί τους σημερινούς νέους που εξεγείρονται από την γενιά του Πολυτεχνείου;

Η μεγάλη διαφορά είναι ότι η γενιά του πολυτεχνείου μεγάλωσε, έζησε και σπούδασε μέσα σε μια στρατιωτική, κτηνώδη, φανερή, κραυγαλέα χούντα που δεν έκρυβε το πρόσωπό της και τις προθέσεις της. Ήμουν 15 χρονών (στην Γ’ γυμνασίου), όταν έγινε το πραξικόπημα του 1967 και το πολυτεχνείο με βρήκε 20 χρονών στο τρίτο έτος στην Πάντειο. Ωραία νιάτα!.. Έχω πολλές φορές μαλώσει με συνομηλίκους μου, που αναπολούν εκείνα τα χρόνια και αναστενάζουν λέγοντας “ωραία χρόνια εκείνα”. Δεν το εύχομαι σε κανέναν. Αυτό τους απαντάω εγώ. Από την άλλη πλευρά, οι σημερινές γενιές, ζουν μια εξίσου σκληρή και ύπουλη “χούντα” που φοράει σαν τον καραγκιόζη τα κουρέλια της αστικής δημοκρατίας και αυτό, γιατί λέει, έχουμε το δικαίωμα να λέμε ό,τι θέλουμε και μπορούμε κάθε τέσσερα χρόνια να ψηφίζουμε. Εντάξει. Καμία αντίρρηση. Αν όμως αυτό φτάνει, τότε γιατί ο κόσμος και η κοινωνία βράζει σαν καζάνι; Γιατί βγαίνει έξω και προσπαθεί, αποτυχημένα ευτυχώς, να κάψει μέχρι και τη βουλή; Γιατί τα επεισόδια εξαπλώθηκαν αστραπιαία σε όλες σχεδόν τις μεγάλες πόλεις της χώρας; Πόσοι χιλιάδες προβοκάτορες υπήρχαν στους δρόμους όλες εκείνες τις μέρες; Σίγουρα υπήρχαν και προβοκάτορες. Σιγά το νέο. Αυτοί πάντα υπάρχουν. Οι υπόλοιποι όμως τι ήτανε; Οι σημερινές γενιές, ζούνε μια κρυφή χούντα και γι’ αυτό περισσότερο επικίνδυνη. Ζούνε την “τηλεοπτική δημοκρατία” της βλαχογκλαμουριάς, της αναξιοκρατίας, του διεφθαρμένου κράτους, την κτηνωδία των αλητών που πατάνε επί πτωμάτων για να πλουτίσουν εύκολα, γρήγορα και φυσικά ατιμώρητα, τη διγλωσσία και τη δειλία των πολιτικών, της κακίστης ποιότητας παιδείας, τους μισθούς πείνας, την αλητεία των “κουμπάρων”, τον αγροίκο νεοπλουτισμό των αεριτζήδων που “κατεβαίνει” μέσω των τηλεοπτικών και άλλων μέσων και προβάλλεται σαν πρότυπο ζωής και όλο αυτό καλούνται οι νέες γενιές να το φάνε και να το χωνέψουν και να κάτσουν ήσυχα σαν κότες και να πούνε από πάνω κι “ευχαριστώ”. Όμως, όπως λέει κι ο Bob Dylan “something is happening here, mr. Jones but you don’t know what it is. Do you?”.

Νιώθεις πως αυτά τα παιδιά θα αποτελέσουν την εξαίρεση στην αυτοσυντήρηση ενός συστήματος ενάντια του οποίου σήμερα μάχονται; Με άλλα λόγια, τι νόημα έχει ο σημερινός αγώνας αν μεθαύριο λαδώσουν για να βγάλουν το δίπλωμα της οδήγησης και για να βρουν μια καλή θέση το δημόσιο;

Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Τα νέα παιδιά μεγάλωσαν σε ένα περιβάλλον απομόνωσης του στυλ “εγώ και το computer μου”, μεγάλωσαν μέσα σε ένα κλίμα ατομικισμού του στυλ ο “σώζων εαυτόν σωθήτω”. Αυτά όλα τους τα φόρεσαν καπέλο κατ’ αρχάς μέσα από την οικογένεια και φυσικά τους τα φόρεσε η γενικότερη γραμμή - μήνυμα μιας κοινωνίας, που θα έπρεπε να ντρέπεται για τον εαυτό της. Τώρα για πρώτη φορά, έζησαν και βίωσαν την πρωτόγνωρη, καταλυτική δύναμη, της συλλογικής δράσης. Ένοιωσαν τι θα πει ενεργώ, έχοντας πλάι μου χιλιάδες άλλους. Αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το σπουδαιότερο που τους συνέβη. Και το λέω, γιατί από όσο μπορώ να ξέρω, η πλειοψηφία ήταν παιδιά που δεν είναι οργανωμένα σε κάποιο κόμμα ή κάποια κομματική νεολαία. Όταν τους άκουσα μια από εκείνες τις μέρες, μεσημέρι, μέσα στο κρύο, να φωνάζουν συνθήματα και τους είδα να κατευθύνονται μέσω της Βενιζέλου στη Νέα Σμύρνη προς το κέντρο της Αθήνας, είπα μέσα μου “άντε πουλάκια μου. Ήρθε η ώρα να φάτε και σεις το δικό σας κρύο, το δικό σας κυνήγι, να έχετε τον πρώτο δικό σας νεκρό” και βουρκώσανε τα μάτια μου. Τώρα, πόσοι από αυτούς θα χαθούν στην πορεία, πόσοι θα ξεχάσουν, πόσοι θα συμβιβαστούν, αυτό θα το δείξει η ζωή και το άμεσο μέλλον. Ελπίζω όμως ότι κάποιοι, ελπίζω οι περισσότεροι, δεν θα ξεχάσουν.

Θεωρείς ότι οι καλλιτέχνες με πολιτική σκέψη, την οποία έχουν επανειλημμένα εκφράσει μέσα από το έργο τους, θα έπρεπε να αρκούνται στην τέχνη ώστε να εκφραστούν ή να μιλούν ανοιχτά παροτρύνοντας / αποθαρρύνοντας τέτοιου είδους εκδηλώσεις;

Πιστεύω ότι οι καλλιτέχνες με πολιτική σκέψη όπως το διατυπώνεις, πρέπει να εκφράζονται, πρέπει να παίρνουν θέση και μέσα από το έργο τους, αλλά και πέρα από αυτό. Και μάλιστα όχι μόνο σε ακραίες στιγμές, όπως αυτές που ζήσαμε, αλλά και σε στιγμές καθημερινές, που φαινομενικά όλα είναι ήσυχα και τα πράγματα δείχνουν ότι “δεν τρέχει τίποτα”. Πάντα όμως κάτι τρέχει. Αυτή φυσικά είναι καθαρά προσωπική μου άποψη και δεν τη διατυπώνω σα γενικό κανόνα. Καθένας κάνει αυτό που νοιώθει και κρίνεται γι΄ αυτό.

Πιστεύεις ότι αναλαμβάνεις την ευθύνη του κοινωνικού προτύπου εάν βγεις να μιλήσεις ανοιχτά υπέρ ή κατά των κινητοποιήσεων;

Μιλάω σαν ένας απλός πολίτης, που έχει υποχρέωση να παίρνει το μερίδιο της ευθύνης που του αναλογεί πάνω σε τέτοια ζητήματα. Δεν μπορώ να παρακολουθώ τέτοια γεγονότα σαν ένας μουγκός μαλάκας, αλλά και το να πιστέψω ότι αναλαμβάνω την ευθύνη του κοινωνικού προτύπου από την άλλη, μου κάνει πολύ show-biz κατάσταση και μου γυρίζουν τα άντερα. Μακριά από μένα.

Τελικά ποιος επηρεάζει περισσότερο τη σημερινή νεολαία, οι Κατσιμιχαίοι ή η Βίσση;

Δεν ασχολούμαι με θλιβερές αοιδούς μπουζουκομάγαζων…

(Ο Π. Κατσιμίχας στο ΣΚΑΙ.grΣυνέντευξη στη Νάντια Παπανικολάου - 13/01/2009)

Η βλέννα της ντροπής

Εφιαλτικές μέρες και νύχτες, η μια διαδέχεται την άλλη . Πώς να αντέξεις την ιδέα ότι «αυτό» μπορεί να συνεχίζεται χωρίς να μπορείς να κάνεις κάτι πιο απτό για να το σταματήσεις; Γυρνώ απ’ τις πορείες. Όχι δε φτάνει αυτό ,ούτε τα οργισμένα mail για μποϋκοτάζ των σιωνιστικών προϊόντων ,ούτε οι αναρτήσεις στο διαδίκτυο ,ούτε η συνεχής ενημέρωση ,ούτε οι αναλύσεις του ιστορικού και των αιτίων της σφαγής ,ούτε οι συζητήσεις με τους μαθητές μου. Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν είναι αρκετό να ξεπλύνει από πάνω μου αυτή τη βλέννα της ντροπής που έχει διεισδύσει σε κάθε σημείο της ύπαρξής μου.. Από όσα έχω τη δύναμη να διαβάσω αυτή την εποχή διαπιστώνω πως μόνο ο Πρίμο Λέβι (και όμως ένας Ιταλοεβραίος!)περιέγραψε με καταπληκτικό τρόπο την αίσθηση αυτής της ντροπής . Είναι αυτά τα λόγια που διασταυρώνονται πλέον με κάθε μου καθημερινή κίνηση και σκέψη.
«Και υπάρχει μια άλλη ντροπή με ευρύτερα όρια, η ντροπή για τον κόσμο. Έχει ειπωθεί αξιομνημόνευτα από τον John Donne ότι «κανείς άνθρωπος δεν είναι νησί», και η καμπάνα του θανάτου χτυπά για όλους. Εντούτοις υπάρχει αυτός που απέναντι στο έγκλημα των άλλων και το δικό του στρέφει τα νώτα , ώστε να μην το βλέπει και να μην αισθάνεται να τον αγγίζει:με αυτόν τον τρόπο συμπεριφέρθηκαν στην πλειονότητά τους οι Γερμανοί ,στα δώδεκα χρόνια της χιτλερικής εξουσίας, με την αυταπάτη ότι το «δεν θέλω» ισοδυναμεί με το «δε γνωρίζω», και το «δεν γνωρίζω» θα μετρίαζε τη δική τους συμμετοχή και συνενοχή .Αλλά σε μας, το προπέτασμα ηθελημένης άγνοιας , το «partial shelter» του T.S.Eliot, μας ήταν απαγορευμένο: ήταν αδύνατο να μη δούμε. Ο ωκεανός της θλίψης ,παρελθών και παρών ,μας περικύκλωνε και η στάθμη του χρόνο με το χρόνο ανέβαινε μέχρι σχεδόν να μας βυθίσει. Ήταν ανώφελο να κλείσουμε τα μάτια , να στρέψουμε τα νώτα , διότι το καθετί απλωνόταν γύρω μας ,προς κάθε κατεύθυνση μέχρι τον ορίζοντα. Δεν ήταν δυνατόν, ΟΥΤΕ ΘΕΛΗΣΑΜΕ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΝΗΣΙΑ. Οι δίκαιοι ανάμεσά μας, ούτε περισσότεροι ούτε λιγότεροι απ’ όσο στις άλλες ομάδες ανθρώπων , ένιωσαν τύψεις, ντροπή ,οδύνη για τα εγκλήματα που άλλοι έπραξαν και όχι οι ίδιοι, και αισθάνθηκαν ότι τους αφορά , διότι είχε συμβεί δίπλα τους, παρουσία τους και ΕΝΤΟΣ τους, ήταν αμετάκλητο. Δεν θα μπορούσε ποτέ να απομακρυνθεί . Θα αποδείκνυε ότι ο άνθρωπος , το ανθρώπινο είδος, εμείς ,ήμασταν εν δυνάμει ικανοί να δημιουργήσουμε έναν απέραντο τόπο οδύνης. Και ότι η οδύνη είναι η μόνη δύναμη που δημιουργείται εκ του μηδενός ανέξοδα, ακούραστα. Φτάνει να μη βλέπεις, να μην ακούς, να μην πράττεις» (Πρίμο Λέβι, «Αυτοί που βούλιαξαν και αυτοί που σώθηκαν»,εκδόσεις Άγρα. )
Όσο για τα βράδια εδώ και καιρό κάνω την προσευχή που μού μαθε ο Αζίς Νεσίν:

…σώπα ο ένας, σώπα ο άλλος, σώπα οι πάνω, σώπα οι κάτω, σώπα όλη η πολυκατοικία και όλο το τετράγωνο.

Κατάπιαμε τη γλώσσα μας. Στόμα έχουμε και μιλιά δεν έχουμε. Φτιάξαμε το σύλλογο του "Σώπα".

Mια πολιτεία ολόκληρη, μια δύναμη μεγάλη, αλλά μουγκή!

Πετύχαμε πολλά, φτάσαμε ψηλά, μας δώσανε παράσημα, κι όλα πολύ εύκολα.

Μόνο με το Σώπα.

Μεγάλη τέχνη αυτό το "Σώπα".

Ανάμεσα σε λυγμούς και σε παροξυσμούς κρατώ τη γλώσσα μου, γιατί νομίζω πως θα 'ρθει η στιγμή που δεν θα αντέξω και θα ξεσπάσω και δεν θα φοβηθώ και θα ελπίζω και κάθε στιγμή το λαρύγγι μου θα γεμίζω με ένα φθόγγο, με έναν ψίθυρο, με ένα τραύλισμα, με μια κραυγή που θα μου λέει: ΜΙΛΑ!...
(ΣΩΠΑ, του Αζίς Νεσίν)

ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΕΥΧΕΣ

Αρχές του νέου έτους και οι καθιερωμένες ευχές ακούγονται πλέον σαν ύβρεις .Οι ίδιες οι λέξεις αδυνατούν πλέον να εκφράσουν το αδιανόητο των εγκλημάτων και της βαρβαρότητας που συσσωρεύονται γύρω μας. Το αδιανόητο που δεν εμφανίστηκε ως δια μαγείας ,αλλά που απλώς αποκαλύφτηκε σε όλο του το μεγαλείο. Ο Τ. Αντόρνο μεταπολεμικά είχε πει πως μετά το Άουσβιτς δεν μπορούμε καν να γράφουμε ποίηση εννοώντας πως , όταν όλες οι αξίες μέσω των οποίων συγκροτείται η κοινότητα και η συνύπαρξη καταρρέουν και θρυμματίζονται, όταν ο ίδιος ο θάνατος γίνεται αδιανόητος, τότε ο άνθρωπος μένει ανερμάτιστος, γίνεται κάτι κατώτερο και από το ζώο, γίνεται ένα απλό πράγμα, ένα ευτελές άθυρμα στα χέρια των «ειδικών χωρίς πνεύμα και των ηδονοθήρων χωρίς καρδιά», καθώς έλεγε ο Μαξ Βέμπερ. Σήμερα που το Άουσβιτς μεταφέρθηκε στη Γάζα, πόσο αμόλυντος μπορεί να αισθάνεται ο δυτικός κόσμος από τον ιό του μαζικού, εν ψυχρώ σχεδιασμένου θανάτου; Πόσο και για πόσο οι αμέριμνες μελωδίες της κοινωνίας της κατανάλωσης και του θεάματος θα μπορούν να σκεπάζουν τα ουρλιαχτά ή την ηχηρή σιωπή των αφανισμένων;
Αντί για ευχές σας στέλνω στίχους, γιατί μετά τα Άουσβιτς δεν μπορούμε παρά να γράφουμε τη ζωή μας μέσω της ποίησης.

Πίσω από την καθημερινή κόλαση των λέξεων

τα ποιήματα ανασαίνουν ζωντανά

και το καθαρό τους νόημα καθρεφτίζει παντού μια φανταστική

ευτυχία, που ποτέ δε θα πυρποληθεί. (ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ)

Πρέπει να πάψεις να φοβάσαι. Είναι απαράδεχτο να φοβάσαι. Υπάρχει τρόπος να ψάξεις, να καθορίσεις από πού κι από τι έρχεται αυτός ο φόβος. Ο φόβος είναι αθλιότητα, μην ξεπέφτεις εκεί. Πιάσε από την αρχή τη γλώσσα σου. Κοίταξε τον τρόπο που εσύ την κάνεις να δουλέψει, να λειτουργήσει. Πώς συνταιριάζεις τις λέξεις στη γλώσσα; Σε τι κανόνες, σε τι νόμους υπακούεις; Γιατί δεν γκρεμίζεις αυτό το καλοστημένο (ή δήθεν) γλωσσικό σου οικοδόμημα, γιατί δεν το ξαναφτιάχνεις από την αρχή, με άλλη γραμματική, άλλη σύνταξη, άλλες λέξεις, (ακόμα κι αυτό) άλλες σχέσεις, συναρτήσεις, δομές; Γιατί δέχεσαι υποταγμένος το κοινώς αποδεκτό νόημα, τη σημασία που σου έχει επιβληθεί αυτών ή εκείνων των λέξεων; Γιατί δεν τις τορπιλίζεις; γιατί φοβάσαι; Δεν είναι αργά. Έτσι κι αλλιώς επικοινωνία δεν υπάρχει. Είναι απαράδεχτο να φοβάσαι. (ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ)

Προσχέδιο δοκιμίου πολιτικής αγωγής (Μ. Αναγνωστάκης)

Οι τσαγκαράδες να φτιάσουν όπως πάντα γερὰ παπούτσια.

Οι εκπαιδευτικοὶ να συμμορφώνονται με το αναλυτικὸ πρόγραμμα του Ὑπουργείου.

Οι τροχονόμοι να σημειώνουν με σχολαστικότητα τις παραβάσεις.

Οι εφοπλιστὲς να καθελκύουν διαρκώς νέα σκάφη.

Οι καταστηματάρχες ν᾿ ανοίγουν και να κλείνουν σύμφωνα με το εκάστοτε ωράριο.

Οι εργάτες να συμβάλλουν ευσυνείδητα στην άνοδο του επιπέδου παραγωγής.

Οι αγρότες να συμβάλλουν ευσυνείδητα στην κάθοδο του επιπέδου καταναλώσεως.

Οι φοιτητὲς να μιμούνται τους δασκάλους τους και να μην πολιτικολογούν.

Οι ποδοσφαιριστὲς να μη δωροδοκούνται πέραν ενὸς λογικού ορίου.

Οι δικαστὲς να κρίνουν κατὰ συνείδησιν και εκτάκτως μόνον, κατ᾿ επιταγὴν.

Ο τύπος να μη γράφει ό,τι πιθανὸν να εμβάλλει εις ανησυχίαν τους φορτοεκφορτωτάς.

Οι ποιητὲς όπως πάντα να γράφουν ωραία ποιήματα.

Σημ.: Πρόκειται περὶ προσχεδίου, ως ο τίτλος, και προσφέρεται εις ελευθέραν δημοσίαν συζήτησιν. Μετὰ τας ακουσθησομένας απόψεις θα γίνει τελικὴ ἐπεξεργασία υπὸ ομάδος εγκρίτων Ποιητών και θα παραδοθεί εις το κοινὸ προς γνώσιν και αναμόρφωσιν.

Ας αρχίσουμε με ένα ποίημα τη φετινή χρονιά θέλοντας να ξορκίσουμε την αυταπάτη της "κανονικότητας" ,της "ομαλότητας", του αυτοματισμού και των χιλιάδων "αυτονόητων"